“IRKSIZ IRKÇILIK”

“YENİ TÜR IRKÇILIK”, “KÜLTÜREL IRKÇILIK” VE “META IRKÇILIK”

YOKSULLUK BİREYSEL Mİ, TOPLUMSAL MI?

HABERLERDE NEDEN YOKSULLUK TOPLUMSAL OLARAK ELE ALINMAZ?

FRANSIZ BALİBAR’IN DÜŞÜNCELERİ ÜZERİNE

 

NEVİN BİLGİN

Milliyetçilik denilince ilişkilendirilen kavramlardan birisini de “ırkçılık” oluşturmaktadır.

Irkçılık, kurumsal, bireysel ya da insanların içselleştirmesiyle ortaya çıkan bir ideoloji olmakla, tüm ayrımcı tutumları içinde barındırmaktadır. 

Tarihsel olarak ırkçılık, sömürgecilik düzeniyle birlikte “modern ırk” olgusunu kabul ettirmek, köleliğe gerekçe oluşturmak için geliştirilmiştir. Ancak bu uygulamanın Antik Dönem’de de olduğunu unutmamak gereklidir. Kendi kültürlerini diğerlerinden üstün görme eğiliminde olan bu dönemde, kendi etnik grupları merkeze alınmaktaydı. Ortaçağ’da din temelli olarak görülen ayrımcılık, sömürgecilikle birlikte farklı bir boyuta taşınmıştır.  

Irk kavramı, fen bilimleri yanında (genetik, biyoloji), sosyal bilimlerin de konusu olmuştur. Irk kavramı, etnikle de çoğu zaman birbirinin yerine kullanılmaktadır. Irk, fiziksel farklılıklarla ilişkilendirilen bir kavramken, etnik kültürel farklılıkları anlatmak için kullanılır hale gelmiştir.

Irkçılık günümüzde “yeni ırkçılık” adıyla ayrımcılık uygulamalarını, güç dengesizliklerinin, yoksulların ötekileştirilmesinin doğal olarak algılanmasını sağlayan bir ideoloji halini almıştır.  

“Kültürel ırkçılık”, olarak da kendisini gösteren ideoloji, farklı kültürlere mensup insanları aşağılayan, ötekileştiren veya üstün gören bir tür ırkçılıktır.

Emre Aslan'a göre, "Avrupa'da neo-faşist ideolojilerde en iyi ifadesini bulan kültürel ırkçılığın öne çıktığını görüyoruz. Kültürel ırkçılık insani davranış kalıplarını ve egemen ilişkileri doğal göstermek için biyoloji ve genetikten ziyade kültür ve yaşama tarzı kategorilerini kullanır. Bu ideoloji kültürlerarasındaki farklılıkların aşılamayacağını savunur. Bu tür kültürler arasında sadece aşılamaz duvarlar değil, hiyerarşi de barınmaktadır" 

Fotoğraf: Vikisöz. Balibar

Fransız Düşünür Balibar Gündeme Getirdi

Günümüzde ise yeni bir ırkçılıktan söz edilmektedir; ırksız ırkçılık ya da yeni tür ırkçılık. Kavramın 1960’lı yıllardan itibaren medeni hak hareketleri ile ortaya çıktığı kabul edilmekte ve bir tür ayrımı ifade etmek için kullanılmaktadır.  

Fransız Marksist düşünür Étienne Balibar’ın “Irksız Irkçılık”, “Kültür Irkçılığı” konusunda çalışmalarıyla tanınmaktadır.  

Yoksulluk Bireysel Mi, Toplumsal Mı?

Balibar çalışmalarında, yoksulluğun kimlik oluşturmaya (suçlu, saldırgan vb gibi) başladığını, yeni ırkçılığın hedefi haline geldiğini, yine meta ırkçılık (ırkçılık ile ırkçılık karşıtlığı çatışmasından ortaya çıkan ırkçılık) kavramlarını incelemiştir. Balibar çalışmalarının bir kısmında yoksulluk söylemini incelerken, haberlerdeki yoksulluğun nasıl temsil edildiğini araştırmış, sadece bireysel sorun olarak ele alındığını, toplumsal bir sorun olarak ele alınmaktan kaçınıldığını ortaya koymuştur. Bu durum ise yoksulluğu, yeni ırkçılığın hedefi haline getirmekte toplumda ayrışmayı körüklemektedir.

Medya Yeni Irkçılığa Hizmet Mi Ediyor?

Günümüzde ırkçılık ve yoksulluğun birbirini etkileyen iki kavram olduğu görülmektedir. Yapılan araştırmalarda, yoksulluk travmaları, aile öyküleri, stres faktörlerinin beyindeki yapılara etkileyerek ruh sağlığını olumsuz yönde etkilediği kabul edilmektedir. İşte yeni ırkçılık da bu noktada kendisini göstermektedir. Huzur bozan, suç işleyen bu sınıf bu kimlikle tanımlanmakta ve ötekinin ona karşı tavır alması kolaylaşmaktadır. Tabii bu büyük ölçüde medya üzerinden gerçekleştirilmektedir. Yeni ırkçılık unsurları taşıyan haberler yoksulluğu daha da yeni ırkçılık hedefi haline getirmektedir. Bireysel olarak insanlar suçlanırken, toplumsal eşitsizlikler, yeni dünya düzeninin yarattığı hiyerarşik yapı üzerinde durulmamaktadır.

Yoksulluk ve Irkçılık İlişkisi

Balibar, yeni ırkçılığın dışlama uygulamalarını meşrulaştırmaya çalışılmasına karşın, toplumsal dönüşümlerle yeterince ilişkilendirilmediğini ifade etmektedir. Balibar, ırkçılığın sona ermesi için ırkçılar yanında ırkçılığın muhatabı olanlar da değişmesi gerektiğini belirtirken, günümüzdeki üst düzey ırkçılığının en fazla kültür alanında yaşandığını, bunun da bir tür yeni ırkçılık olduğunu savunmaktadır. Balibar’a göre, ırkçı semboller yoluyla kitleleri etkilenerek aydınlar ile kitleler birbirinden ayrıştırılmaktadır.

Göç Olgusunun Yeni Irkçılığa Etkisi

Balibar, görüşlerini günümüzdeki göç olgusuna taşıyarak, şu şekilde açıklamaktadır:

Göç olgusunun arttığı günümüzde yeni ırkçılık daha fazla kullanılmaktadır. Eşitliklerden söz edilmesine karşın kültürel farklılıklar kabul edilmemekte, yaşam biçimi, gelenek farklılıklarının uyumsuzluğu körüklediği ve tehlikeli sonuçlar ortaya çıkardığı savunulmaktadır. İşte bu ortaya çıkan durum da yeni ırkçılıktır. Yabancı düşmanlığına giden bir yoldur.

Bu yeni ırkçılığın en büyük sebepleri olarak da neoliberalizm ve küreselleşme sonucunda ortaya çıkan nüfus hareketleri, ulusal sınırların tartışmalı hale gelmesi, yeni toplumsal ilişkiler, teknolojik gelişmeler, eğitim eşitsizlikleri, toplumdaki hiyerarşinin artması görülmektedir.

Cinsiyetçilikle Benzer

Balibar, bu karşıtlık ve ötekileştirmenin cinsiyetçilikte de aynı olduğunu savunmakta, bunun aşılması için kadınların baş kaldırısı yanında, erkeklerin oluşturduğu cemaat yapılanmasının da çözülmesi gerektiğini öne sürmektedir.

Kendisinden farklı kültürdeki insanları küçük görmek, aşağılamak, genellemeler yapmak, ön yargılarla hareket etmek, iş yerinden okullara günlük yaşamın her alanında bu tür insanlara karşı ayrımcılık yapmak kültürel ırkçılığın uygulama şekli olarak karşımıza çıkmaktadır. Giyimden, dile, yemekten birçok unsura kadar tümüne karşı hoşgörüsüz davranma yanında, kendi kültürüne izole etmek de bu tavrın içine girmektedir.

Kaynakça:

Arslan, Emre, Türkiye'de Irkçılık, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce Milliyetçilik, s.409. 

YENİ BİR TÜR IRKÇILIK: IRKSIZ IRKÇILIK, KÜLTÜR IRKÇILIĞI- ETIENNE BALIBAR » Cafrande Kültür Sanat

Demir Çarkacı, I., & Deren, S. (2022). Yeni Irkçılık Bağlamında Yoksulluk Söylemi. Cilt: 7 (2), 201-224. [DOI Link](https://doi.org

Dünden bugüne bir utanç tablosu olarak ırkçılık ve İslam düşmanlığı - fikriyat

Irkçılık ve yoksulluk bağlantısı - Yücel Özdemir - Evrensel

https://tarihportali.org/konular/avrupada-irkciligin-kokenleri.2377/