CEM YILMAZ'IN AROG FİLMİNDEKİ MAYMUN SAHNESİNDEN TARİHE YOLCULUK

OSMANLI İMPARATORLUĞU'NDA MAYMUNLARIN İDAMI

NEVİN BİLGİN 

Cem Yılmaz'ın unutulmaz filmi AROG, mizahi unsurlarla tarihî olaylara gönderme yaparak izleyiciyi güldürürken düşünmeye de sevk eder. Filmde yer alan bir maymun sahnesi, Osmanlı İmparatorluğu'nda gerçekleşen ve tarihte pek bilinmeyen ilginç bir olayı hatırlatıyor: maymunların idamı. Bu trajikomik olay, III. Murat döneminde yaşanmış ve Osmanlı donanmasında maymunların gözcülük yapmak üzere kullanılmasıyla başlamıştı.

Osmanlı donanmasında, gemilerde direklere tırmanarak gözcülük yapan maymunlar, zekaları ve kurnazlıklarıyla öne çıkıyordu. Ancak, dini bir figür olan Molla Abdülkerim Efendi, maymunların sapık ve fena işlerde kullanıldığını iddia ederek halkı kışkırtmıştır. Bu vaazın ardından halk, maymun satıcılarını yakalayıp, çevredeki ağaçlara asarak maymunları idam ettirmiştir. Bu olay, Molla Abdülkerim Efendi'ye "Maymunkeş" lakabını kazandırmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşanan bu olay, sıradan bir hayvan hakları ihlalinin ötesinde, toplumsal dinamikleri ve dönemin hassasiyetlerini de ortaya koyar. Coğgrafi gerekçeler ve çeşitli görsel kaynaklar doğrultusunda bu maymunların, Eski Dünya Maymunları arasından Macaca cinsi makaklar olması oldukça muhtemeldir. Bu canlıların yüksek zekası ve çok yönlü becerileri, dönemin kumandanları ve eğitmenleri tarafından büyük ilgi görmüştür.

HAYATÜ'L-HAYEVAN'A MAYMUNLAR

Kemaleddin Ebu Abdullah ed-Demirî'nin "Hayâtü’l-Hayevan" isimli eserinde, terzilik ve kuyumculuk gibi alanlarda görev alan maymunlardan bahsedilir. Yemen'de ise maymunlar bakkallık ve kasaplık gibi işlerde çalıştırılmıştır. Ancak, bu durum herkesi memnun etmemiştir. Bazı Osmanlı vatandaşları ve gücü elinde bulunduran kişiler, maymunların insanların bu denli yakınında bulunmasından rahatsızlık duymuştur.

MAYMUNLAR FUHUŞ AMAÇLI MI KULLANILDI? 

Abdülkerim Efendi, maymunların fuhuş amacıyla kullanılmasından ve kadınların kendilerini tatmin etmek için maymunlardan yararlanmasından endişe duymaktaydı. Bu nedenle, maymunlara karşı daha fazla nefret beslemiş ve halkı kışkırtarak toplu katliamlara yol açmıştır. Çeşitli kaynaklar, bu olayların birçoğunun benzer şekilde yaşandığını belirtmektedir.

Bu dramatik ve trajikomik olay, Osmanlı İmparatorluğu'nun karmaşık sosyal yapısını ve dönemin toplumsal hassasiyetlerini yansıtmaktadır. Maymunların idamı, özellikle Abdülkerim Efendi'nin kışkırtıcı söylemleri ile körüklenmiştir. Bu olay, aynı zamanda dönemin hayvan hakları anlayışını ve toplumsal dinamiklerini de gözler önüne sermektedir.

Kaynakça: 

https://kasifiz.com/osmanli-doneminde-maymunlarin-idam-edilmesi/?form=MG0AV3

https://tarihkurdu.net/osmanli-doneminde-idam-edilen-maymunlar.html?form=MG0AV3

https://evrimagaci.org/3-murat-zamaninda-istanbuldaki-maymunlarin-idam-edilmesi-4691?srsltid=AfmBOorXCvz0MpmhcZACMw119GS4WjCj9cAiPwqZ3O9wAP92COFHt_xq

https://www.denizcilikdergisi.com/yazarlar/muh-ilker-mese/osmanli-bahriyesinin-maymunlari/