SAVAŞLARIN ENDÜSTRİYEL İŞBİRLİKÇİLERİ

SAVAŞIN ÇARKLARINI DÖNDÜREN DEVLER

NAZİ ALMANYASI, HİTLER VE KRUPP ÖRNEĞİ

NEVİN BİLGİN 

Tarihin en yıkıcı dönemlerinden biri olan II. Dünya Savaşı, sadece cephedeki askerler ve siyasi liderler tarafından değil, aynı zamanda dev sanayi şirketleri tarafından da şekillendirilmiştir. Bu şirketlerin arasında en dikkat çekenlerden biri, Alman sanayi devi Krupp'tur. 

Silah ve çelik endüstrisinde devrim yaratan Krupp, savaşın çarklarını döndüren kritik bir güç olarak hem Almanya’nın yükselişinde hem de Nazi rejiminin güç kazanmasında büyük bir rol oynamıştır. 

Krupp'un yanı sıra Volkswagen, Siemens, IG Farben, Hugo Boss ve Bayer gibi diğer Alman devleri de savaşta önemli roller üstlenmiştir. Bu şirketler, Nazi Almanyası’na sağladıkları destekle hem savaşın kaderini değiştirmiş hem de karanlık bir miras bırakmıştır.

Krupp’un Yükselişi ve Hitler’le İşbirliği

Krupp, 19. yüzyılda Friedrich Krupp tarafından Essen'de kuruldu. Krupp’un o dönemde küçük çaplı bir çelik üreticisi olan şirketi, zamanla devasa bir silah ve mühimmat fabrikasına dönüştü. Özellikle I. Dünya Savaşı’nda ürettiği toplar, zırhlı araçlar ve ağır silahlarla Almanya’nın savaş makinesini besledi. Ancak asıl büyük sıçrayışını, Adolf Hitler’in iktidara gelmesiyle yaptı.

1930’larda Krupp, Nazi rejimiyle yakın bir ilişki kurarak, Hitler’in savaş planlarına aktif olarak destek verdi. Hitler’in Almanya’yı askeri bir süper güç haline getirme stratejisi, Krupp’un devasa çelik üretim kapasitesine ve silah teknolojilerine dayandı. Krupp, Nazi Almanyası’nın ana silah tedarikçisi haline geldi. Savaş yıllarında ürettiği tanklar, toplar ve uçaksavarlar, Hitler’in Blitzkrieg (yıldırım savaşı) taktiklerinde belirleyici bir rol oynadı.

Bu dönemde Krupp, sadece askeri üretimde değil, aynı zamanda Nazi Almanyası’nın ekonomik altyapısının güçlendirilmesinde de kritik bir rol oynadı. Krupp, II. Dünya Savaşı sırasında savaş ekonomisinin kalbinde yer aldı ve Nazi rejimine olan bu yakınlığı onu savaşın en tartışmalı aktörlerinden biri haline getirdi.

Zorla Çalıştırma ve Nürnberg Yargılamaları

Krupp’un Nazi rejimine verdiği destek, sadece silah üretimiyle sınırlı kalmadı. Savaş yıllarında Nazi kamplarından getirilen binlerce işçi, Krupp’un fabrikalarında zorla çalıştırıldı. Bu işçiler, insanlık dışı şartlar altında büyük bir üretim baskısı altında çalıştırıldı ve çoğu ağır çalışma koşulları nedeniyle hayatını kaybetti.

Savaşın ardından, Krupp ailesi Nürnberg Mahkemeleri’nde yargılandı. Şirketin savaş sırasında zorla çalıştırma sistemiyle insan hakları ihlallerine karıştığı belgelerle kanıtlandı. Krupp ailesinin önde gelen isimleri savaş suçlarından mahkum edilse de, şirketin kısa sürede yeniden yapılandırılması ve büyümeye devam etmesi dikkat çekti. Krupp, Nazi dönemindeki bu karanlık mirasını geride bırakmaya çalışsa da, savaşta oynadığı rol tarihin unutulmaz bir parçası olarak kaldı.

Nazi Almanyası’nın Sanayi Devleri

Krupp, Nazi Almanyası’na hizmet eden tek sanayi devi değildi. Dönemin diğer büyük Alman şirketleri de Hitler rejimine aktif olarak destek vererek savaşta doğrudan rol aldı. Bu şirketler, savaşın ekonomik ve teknolojik altyapısını güçlendirdi ve Nazi ordusuna hayati önemde katkılar sağladı.

Volkswagen: Adolf Hitler’in talimatıyla “halkın arabası” olarak geliştirilen Volkswagen, savaş sırasında askeri araçlar üretmeye başladı. Beetle modelinin temelleri üzerine inşa edilen askeri cipler, Nazi ordusunun kara harekâtlarında önemli bir rol oynadı. Savaş yıllarında Volkswagen fabrikalarında da zorla çalıştırma sistemi uygulandı ve toplama kamplarından getirilen işçiler kötü koşullarda çalıştırıldı.

IG Farben: Nazi Almanyası’nın kimya devi IG Farben, Hitler rejimine verdiği destekle bilinir. Şirket, toplama kamplarında kullanılan Zyklon B gazını üreterek soykırımın teknik altyapısını sağladı. Milyonlarca insanın ölümüne neden olan gaz, IG Farben'in Nazi rejimiyle işbirliğinin en karanlık yüzünü oluşturdu. Savaş sonrası şirket parçalandı, ancak kimyasal devin savaş yıllarındaki katkıları uzun süre tartışma konusu oldu.

Siemens: Almanya’nın mühendislik devi Siemens, Nazi döneminde askeri iletişim ekipmanları, radar sistemleri ve enerji altyapısı sağlayarak savaşın teknolojik altyapısını güçlendirdi. Siemens de zorla çalıştırma sistemine dahil olan şirketler arasındaydı ve toplama kamplarından getirilen işçileri fabrikalarında çalıştırdı.

Hugo Boss: Günümüzde bir moda markası olarak bilinen Hugo Boss, savaş yıllarında Nazi SS subayları için üniformalar üreterek Nazi propagandasının görsel bir simgesi haline geldi. Hugo Boss’un bu dönemdeki Nazi işbirliği, şirketin büyümesine katkı sağladı, ancak savaş sonrası bu bağlantılar uzun süre gizli tutulmaya çalışıldı.

Bayer: IG Farben'in bir parçası olan Bayer, Nazi rejimi sırasında kimya ve ilaç sektöründeki üretimiyle savaşa katkı sağladı. Bayer, savaş sonrası bağımsız bir şirket olarak yeniden yapılandırılsa da, Nazi dönemiyle olan ilişkisi nedeniyle ciddi eleştiriler aldı.

Savaşın Ardından Devlerin Yeniden Doğuşu

II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin ardından, bu dev şirketlerin birçoğu yargılandı ve zorla çalıştırma, soykırım gibi suçlardan sorumlu tutuldu. Ancak, savaş sonrası yeniden yapılandırılan bu şirketler, kısa sürede ekonomik güçlerini geri kazanarak uluslararası pazarlarda dev oyuncular haline geldiler. Bugün Krupp, Siemens, Volkswagen, Bayer gibi markalar küresel çapta tanınan dev şirketlerdir, ancak bu büyüme ve başarılarının altında savaş yıllarındaki karanlık tarihleri yatmaktadır.

Bu şirketlerin Nazi Almanyası’yla işbirlikleri, sadece ekonomik ve askeri güçlerini artırmalarına yardımcı olmadı; aynı zamanda, savaşın dehşet verici sonuçlarını da besledi. Zorla çalıştırılan işçiler, insanlık dışı üretim koşulları ve toplama kamplarında üretilen ölüm makineleri, bu şirketlerin tarihlerindeki en karanlık sayfalardan biri olarak hatırlanacaktır.

Krupp ve Nazi Almanyası döneminde işbirliği yapan diğer şirketler, savaşın endüstriyel yönünü temsil eder. Sadece cephede değil, fabrikalarda ve laboratuvarlarda da savaşın kaderi şekillendirildi. Bu şirketler, bugün dünya ekonomisinin devleri arasında yer alsa da, geçmişteki karanlık mirasları hala tartışılmaya devam ediyor.

Krupp, Fransa-Prusya Savaşı’nda Alman Ordusu için ürettiği kuyruktan dolma tüfek ile Fransızların ağızdan dolma tüfeğine karşı üstünlük sağladı. Ayrıca, Çanakkale Savaşları sırasında Krupp topları Osmanlı ordusuna büyük bir üstünlük kazandırdı ve savunmanın 145 gün gibi uzun bir süre olmasına katkı sağladı.

Krupp, 1999 yılında Thyssen AG ile birleşerek ThyssenKrupp AG adını aldı. Bugün hala önemli bir sanayi firması olarak varlığını sürdürmektedir.

Krupp, I. ve II. Dünya Savaşlarında Alman ordusuna büyük toplar ve zırhlar sağlayarak savaş endüstrisinin kalbinde yer aldı. Örneğin, "Büyük Bertha" ve "Uzun Max" gibi toplar, bu şirketin savaş gücünü temsil eder.

Krupp’un büyümesinde bankalar, özellikle Dresdner Bank gibi büyük Alman bankaları, önemli bir rol oynadı. Bankalar, Krupp’a kredi sağlayarak fabrikalarını genişletmesini ve üretimini artırmasını mümkün kıldı.

Krupp'un ünlü yatı Lohengrin, aile için prestij simgesiydi ve önemli iş ilişkilerinde kullanıldı. Yat, dönemin sosyal elitleriyle temas kurmak ve iş anlaşmaları yapmak için kullanıldı.

Armstrong Whitworth (İngiltere):

Armstrong Whitworth, 19. yüzyılda William Armstrong tarafından kurulan bir İngiliz sanayi deviydi. Silah üretimi, gemi yapımı ve demiryolu mühendisliği alanlarında öne çıkmıştır.

Şirket, özellikle I. Dünya Savaşı'nda İngiliz Ordusu için büyük çaplı silahlar, toplar ve gemiler üretmiştir. Armstrong'un ürettiği silahlar ve savaş makineleri İngiltere'nin savaş kabiliyetini büyük ölçüde artırmıştır.

Schneider (Fransa):

Schneider şirketi, 19. yüzyıl ortalarında Fransa'da kurulmuş bir sanayi şirketidir. Demiryolu ekipmanları üretimi ile başlayan şirket, silah sanayisine de büyük katkıda bulunmuştur.

Özellikle Schneider 75mm M1897 topu, I. Dünya Savaşı'nda Fransız ordusunun kullandığı en meşhur silahlardan biridir. Bu top, modern savaşın simgelerinden biri haline gelmiştir.

Schneider ayrıca, Fransa'nın sanayileşme sürecinde önemli bir rol oynayarak, ülkenin ağır sanayi kapasitesini geliştirmiştir.

Lenin ve Krupp Üzerine Görüşleri:

Vladimir Lenin, kapitalizmin en yüksek aşamasını "emperyalizm" olarak tanımlamış ve Krupp gibi büyük şirketleri bu emperyalist düzene hizmet eden temel unsurlar olarak görmüştür.

Lenin'e göre, büyük sanayi devleri, savaş ekonomisini ve uluslararası sömürüyü destekleyen sermaye grupları tarafından yönlendirilmiştir. Krupp gibi şirketler, emperyalist devletlerin silahlandırılmasında ve savaşların sürdürülmesinde merkezi bir rol oynamıştır.

Kaynakça: 

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/258124

http://www.devrimcimarksizm.net/sites/default/files/leninin_emperyalizm_teorisi_genel_bir_degerlendirme_ozgur_ozturk.pdf

https://www.academia.edu/43013078/KRUPP_F%C4%B0RMASI_VE_T%C3%9CRK%C4%B0YE

https://www.youtube.com/watch?v=Q3GV-LcTfP8

https://www.youtube.com/watch?v=LiE9A-Q-rWw

Dikmen, Ahmet Alpay, Makine, İş, Kapitalizm ve İnsan.