SEN ANLAT 

KONUK:  AA'NIN ESKİ GÖRSEL HABERLER YAYIN YÖNETMENİ FIRAT YURDAKUL 

  FOTO-MUHABİRLİĞİNDE DİJİTAL DEVRİM: KARANLIK ODADAN DİJİTAL DÜNYAYA

FIRAT YURDAKUL: 

"ANADOLU AJANSININ KÜRESEL GÜCÜ, 100 YILI AŞAN ARŞİVİ VE BİNDEN FAZLA FOTO MUHABİRİ" 

"DİJİTAL DÖNÜŞÜMLE HABER FOTOĞRAFININ MADDİ DEĞERİ AZALDI, YAYGINLIĞI ARTTI"

" "FOTOĞRAF, VİDEO VE YENİ NESİL GÖRSEL İÇERİK AJANSLARIN ELİNDEKİ EN DEĞERLİ ÜRÜNLERDİR"

"GÖRSELDE DE DÜNYADA BÜYÜK TOPTANCI AJANSLAR OLUŞTU" 

"ENDONEZYA'DAKİ TSUNAMİ HİSSETTİĞİM EN ÖNEMLİ OLAY"

" AA FOTO MUHABİRLERİ DÜNYAYA KENDİSİNİ UKRAYNA İLE GAZZE'DEKİ SAVAŞTA KANITLADI"

"İSTANBUL PHOTO AWARDS YARIŞMASI PULİTZER GİBİ BİR YARIŞMA"

"GÖRSELLİĞİN GERÇEK OLUP OLMADIĞI  TARTIŞILIR OLDU" 

"YAPAY ZEKANIN İKİ YÖNÜ VAR: KOLAYLIK VE ETİK BOYUTU" 

NEVİN BİLGİN 

FOTOĞRAFLAR: FIRAT YURDAKUL

Yıllarca Anadolu Ajansı'nda foto muhabirliğinin ardından editör, görsel direktör ve Görsel Haberler Yayın Yönetmeni olarak görev yapan  sektörün gerçek emekçilerinden Fırat Yurdakul, foto muhabirliğindeki dijital dönüşümden, AA'nın küresel yapılanmasına, arşiv ağına, verdiği eğitimlerden, habercilikteki dönüşüme, yapay zeka kullanımına kadar çok sayıdaki soruyu yanıtladı. 

Yurdakul, AA'nın küresel bir gücü olduğunu, bu gücünü 100 yılı aşan arşivi ve birden fazla foto muhabiri ağıyla ve dijital dönüşüme sağladığı uyumla gerçekleştirdiğini söyledi. 

Fırat Yurdakul'un sorulara verdiği yanıtlar şöyle: 

DİJİTAL DÖNÜŞÜMLE HABER FOTOĞRAFININ MADDİ DEĞERİ AZALDI, YAYGINLIĞI ARTTI

Soru: Fotoğraf muhabirliği, karanlık odalardan günümüzün dijital ortamlarına kadar nasıl bir dönüşüm geçirdi? Bu yolculukta en belirgin değişimler ve yenilikler neler oldu?

"Foto Muhabirliği haberin hızına göre evrimleşti. Analog makinelerden dijital makinelere geçişle birlikte haber fotoğrafı üretiminde pek çok sınır ortadan kalktı. Fotoğraf sadece medya mensupları için değil tüm insanlar için bir görsel belge oluşturma aracı haline geldi. Fotoğraf üretim ve iletim teknolojilerinin hızlanması, insanların görsel içeriklere daha kolay ulaşmasını ve daha hızlı tüketmesini sağladı. Haber fotoğrafının maddi değeri azaldı,  yaygınlığı arttı" 

                    Fırat Yurdakul 

"AA'NIN SAYISI 13 MİLYONU GEÇEN GÜÇLLÜ BİR ARŞİVİ VAR"

Soru: Anadolu Ajansı'nın oluşturduğu fotoğraf ağı nasıl işliyor? Bu ağın haber, reklam, sanatsal ve maddi karşılıkları nasıl belirleniyor ve yönetiliyor?

"Anadolu Ajansı basın fotoğrafçılığında yaklaşık 55 yıllık bir maziye sahip. Bununla birlikte elinde 100 yılı aşkın içeriklerin bulunduğu, sayısı 13 milyonu geçen çok güçlü bir arşivi var. Bu mecrada Türkiye’de tekel denilebilir. 

Bununla birlikte son 14 yılda bu gücünü uluslararası mecraya taşımayı da başarabildi. Yine Türkiye’de çok bilinmemekle birlikte AA bugün dünyanın en güçlü görsel içerik üreticilerinden bir tanesi. Haber fotoğrafçılığında üretmek elbette önemli fakat dağıtabilmek, görsel dağıtım ağına sahip olmak çok daha zor ve değerli. 

"AA'NIN BİR KISMI FREELANCE OLMAK ÜZERE BİNİ AŞKIN FOTO MUHABİRİ VAR"

Anadolu Ajansı bugün tüm dünyada bir kısmı kadrolu büyük bir kısmı ise freelance olmak üzere sayısı 1000’i geçen foto muhabiri ile üretim yapmakta ve her gün dünyadan topladığı haber fotoğraflarını yine dünya medyasına sunabilmektedir. 

Dünya medyasını yakından takip eden medya okuryazarları önemli uluslararası haberlerde artık sıkça AA fotoğraflarını görüyor. Bir fotoğrafın hem içerik değerini hem de maddi değerini yazılı haberde de olduğu gibi ne kadar özel olduğu belirlemektedir. 

Günümüzde fotoğraf ucuz bir ürün haline gelmiş olsa da kullanan mecraların geçmişle kıyaslanamayacak kadar çoğalması ve sürümden dolayı hala yüksek değerini muhafaza etmektedir"

"FOTOĞRAF, VİDEO VE YENİ NESİL GÖRSEL İÇERİK AJANSLARIN ELİNDEKİ EN DEĞERLİ ÜRÜNLERDİR"

Soru: Fotoğrafların haberlerde, reklamlarda ve sanatsal çalışmalarda kullanımı açısından değeri nedir? Bu farklı kullanımların mali ve manevi karşılıkları nelerdir?

"Fotoğrafın günümüzde en ucuz kullanıldığı mecra medyadır. Ajanslar üzerinden satılan fotoğraflar her ne kadar editöryal amaçlı üretilmiş olsa da farklı alanlarda kullanılabilmektedir. Günümüzde matbu yayınlarda kullanılan haber fotoğrafları, internet mecralarında kullanılan haber fotoğrafları, manşette ya da iç sayfalarda kullanılan kareler hepsi farklı fiyatlandırılmaktadır. Bunların dışında yine kitap kapağı dergi kapağı veya reklam amaçlı bir fotoğrafta ajanslar tarafından farklı fiyatlandırılabilmektedir. Geçmişten bugüne değeri azalmış olsa da fotoğraf, video ve yeni nesil görsel haber içeriği infografikler ajansların elindeki en değerli ürünlerdir"

"GÖRSELDE DE DÜNYADA BÜYÜK TOPTANCI AJANSLAR OLUŞTU" 

Soru: Fotoğraf muhabirliği alanında dünya genelinde hangi kuruluşlar ve bireyler önemli rol oynamaktadır? 

"Bugün uluslararası haber ajanslari görsel ürünleri sayesinde hayata tutunabilmektedir. Farklı iletişim araçlarının ortaya çıkması ajanslari son çeyrekte zorlasa da özellikle görseller üzerinden yürütülen kaynak ve referans olma yarışı büyük ajansları ayakta tutmuştur. 

Görsel habercilikte tıpkı yazılı habercilikte olduğu gibi Reuters, AP ve AFP saha üretiminde liderliği sürdürmektedir. AA ise son 14 yılda gösterdiği global gayretle bu üçlünün arkasından yarışa katılmıştır. Fakat en başta da söylediğimiz gibi görsel haberciliğin değişmesi ve evrimleşmesiyle Getty Images gibi devasa global ajanslar türemiştir. 

Bu ajanslar bir saha üretim ajansından çok devasa dağıtım ajanslarına dönüşmüştür. İnsanların bir görsele ihtiyacı olduğunda geleneksel ajanslara ulaşmak yerine bu ajanslar devreye girmiş ve toplumun bu konudaki ihtiyacını karşılama noktasında kolaylıklar sağlamıştır. Günümüzde en büyük ajanslar bile sahadaki üretimlerini genelde bu büyük toptancı ajanslar tarafından kullanıcılara dağıtmaktadır" 

"YAPAY ZEKA TELİF HAKKINI KORUMADA KULLANILIYOR" 

Soru: Dijital dünyada fotoğrafların kaynak gösterimi ve telif hakkı ile ilgili hangi sorunlarla karşılaşıyorsunuz? Bu sorunların çözümü için ne tür önerilerde bulunursunuz?

" İletişim araçlarının çoğalması ve çeşitlenmesi ile telif hakkı sorunları da  artmıştır. Hatta Anadolu Ajansı bu konuda diğer dünya ajanslari gibi mağdur kurumlardan birisi olarak iki kez “Haberin telifi ve medyada yapay zeka” sempozyumu düzenledi. 

Bugün günümüzde uluslararası medya şirketleri görsel içeriklerini korumak ve haklarını muhafaza etmek için çeşitli yenilikçi ve teknolojik çözümler arayışındadır. Yapay zeka araçları da medyada telifi korumak için kullanılmaya başlandı.

Ajanslar telif haklarını koruyabilmek adına arşivlerindeki görsel içeriklerle internet mecralarında kullanılan görsel içerikleri kıyaslayan yapay zeka araçları geliştirmeye çalışmaktadır. Bu konuda son yıllarda ciddi gelişmeler yaşanıyor. 

Bununla birlikte tabii ki telifin günümüze uygun yasalarla ve kanunlarla da desteklenmesi gerekmektedir. Dünyada atılan önemli adımlar oldu telif yasaları konusunda son yıllarda. Anadolu Ajansı’nın düzenlemiş olduğu sempozyumlarda da bunlar gündeme getirildi. Türkiye’de de yakın gelecekte telifin korunması adına bu yasal güncellemelerin hayata geçmesini ümit ediyorum" 

"ENDONEZYA'DAKİ TSUNAMİ HİSSETTİĞİM EN ÖNEMLİ OLAY"

Soru: Gazetecilik yaşamınız boyunca çektiğiniz en önemli fotoğraf ve olay nedir? Bu fotoğrafın ve olayın sizin için önemi nedir?

" Kendimi gerçekten gazeteci olarak hissettiğim kariyerimdeki en önemli olay Endonezya sahillerinde gerçekleşen büyük Asya tsunamisiydi. 

2004 yılı sonunda gerçekleşen felakette yaklaşık 230.000 insan hayatını kaybetmişti. Türkiye’den ilk giden gazeteci bendim. Orada kalmış olduğum 25 gün boyunca hafızama kazınan pek çok fotoğraf kaydettim. 

O fotoğraflardan bir tanesi dönemin en büyük ajanslarından biri olan Sipa’nın ana sayfasında bir yıl kadar yer almıştı. Global haberciliğin gücünü hissettiğim ilk vaka da buydu. O dönem dünyada isim yapmış ünlü foto muhabirleriyle sahada birlikte çalışma ve tanışma fırsatı buldum .

Bu olaydan sonra gerek sahada gerek editöryal olsun gazeteci olarak tüm dünyayı ilgilendiren meseleleri takip etmem gerektiğini anlamıştım. 

Benim için meslek hayatımda önemli bir dönüm noktasıydı" 

" AA FOTO MUHABİRLERİ DÜNYAYA KENDİSİNİ UKRAYNA İLE GAZZE'DEKİ SAVAŞTA KANITLADI"

Soru: AA'nın fotoğrafçılık alanında son yıllarda uluslararası alanda sağladığı başarı var mı? 

" Eğer çalışma dönemimi baz alacak olursam özellikle son 25 yılda dünya çok sıradışı olaylar yaşadı. Libya Savaşı, Suriye iç savaşı, Pandemi , Rusya - Ukrayna Savaşı, Kahramanmaraş merkezli depremler ve son dönemde Gazze’de yaşanan soykırım gibi büyük olaylar tüm dünya habercilerini ilgilendiren konulardı. 

Elbette foto muhabirleri tüm bu başlıkları çok yakından takip etti. Bunlar yakın coğrafyamızda ve ülkemizde gerçekleştiği için Anadolu Ajansı da bu bölgelerde olan biteni dünyaya duyurma noktasında güçlü bir rol üstlendi. Ancak AA foto muhabirlerinin kendini dünyaya en net kanıtladığı iki konu bana göre Rusya-Ukrayna Savaşı ve Gazze’de yaşananlar oldu. 

Bu iki başlıkta tüm dünyayı sürekli olarak besledi. Hatta hem Rusya - Ukrayna Savaşı’nın hem de Gazze’de yaşanan dramın sembol fotoğrafları Anadolu Ajansı tarafından kaydedildi ve tüm dünyaya servis edildi. 

AA fotomuhabirleri bu iki konuda uluslararası pek çok ödül kazandılar. Tabi ki diğer dünya ajanslari da bu konuları uluslararası rekabette daha güçlü hale gelebilmek için yakından ve kalabalık ekiplerle takip ettiler" 

"İNSANLAR GÖRDÜKLERİNE DAHA FAZLA İNANIYORLAR" 

"Günümüzde haber fotoğrafları ve görüntüleri hiç şüphesiz haberin en önemli delilleri. Her bir kare aslında birer tarihi belge. Çok eleştirilen bir konu belki ama bugün insanlar gördüklerine, okuduklarından ve duyduklarından daha fazla inanıyorlar. Dolayısıyla artık görsellerle delillendiremediğiniz bir haberi okuyucu eksik olarak kabul ediyor. Örneğin Gazze’de yerleşim yerleri üstünde atılan yasaklı fosfor bombası fotoğraflarını dünya medyasına yine ilk sunan ajanslardan biri AA’ydı. Bununla ilgili ne kadar haber yapılmış olsa da bu görsel kaynak elinizde olmadan gerçekliğiniz sorgulanabiliyor" 

"İSTANBUL PHOTO AWARDS YARIŞMASI PULİTZER GİBİ BİR YARIŞMA"

Soru: AA'da hangi projelerde görev aldınız? Ne tür eğitimler verdiğiniz, eğitim içerikleri hakkında bilgi verir misiniz? 

"Anadolu Ajansı’nda pekçok projede yer aldım. Bunların içerisinde benim için en değerlisi Türkiye’nin tek uluslararası basın fotoğrafçılığı yarışması olan İstanbul Photo Awards’ı hayata geçirmek oldu. Bundan on yıl önce hayata geçen yarışma bugün tüm dünyadan binlerce kayıtlı üyesi olan çok prestijli organizasyonlardan biri haline geldi. Günümüzde Pulitzer ve World Press Photo gibi büyük organizasyonlarla birlikte anılan İstanbul Photo Awards  yabancı foto muhabirlerinin merakla duyurusunu beklediği bir yarışmaya dönüştü . 

Açıkçası bu yarışmanın Türkiye’de yapılıyor olması bana gurur veriyor. Her yıl katalogu da hazırlanan yarışma tüm dünyada bir yılın en güçlü karelerini ödüllendirirken aynı zamanda foto muhabirlerine destek vermeyi amaçlıyor" 

"YAPAY ZEKANIN İKİ YÖNÜ VAR: KOLAYLIK VE ETİK BOYUTU" 

Soru:  Yapay zeka teknolojilerinin fotoğraf muhabirliğindeki yeni süreci nasıl şekillendirdiğini düşünüyorsunuz? Yapay zekanın fotoğraf üretimi ve düzenlemesi üzerindeki etkileri nelerdir?

" Günümüzde yaşanan teknolojik gelişmelerin tümü fotoğraf üretim, işleme ve iletim teknolojilerini de muhakkak etkiliyor. Bunların pek çoğu fotoğrafı olumlu manada etkilerken bakış acısını zayıflatan ya da etik sorunlarla karşılaşmamıza sebep olan gelişmelerde olabiliyor.

Örneğin dronlar bugün basın fotoğrafçılığında da yaygın olarak kullanılıyor. Ve gazeteciler için müthiş alternatif görseller ortaya çıkarmalarını sağlıyor. 

Yine örnek vermek gerekirse geçmişte bir mitingin kalabalığını göstermek için türlü zorluklarla baş etmek zorunda kalan foto muhabirleri bugün dron kullanarak bu işleri çok daha basit fotoğraflayabiliyorlar. 

Tabii yeniliklerin ve kolaya kaçmanın insanın kreatif yönünü geliştirmesini yavaşlattığını düşünenler de var. Aynı şekilde yapay zeka bugün fotoğrafları tanıyabiliyor, bir fotoğrafta yer alan unsurları altyazı olarak oluşturabiliyor,  fotoğraflardaki kişileri tanıyarak etiketleyebiliyor ve arşivleyebiliyor. Bunlar muazzam gelişmeler. Ama yine yapay zeka sebebiyle gerçekliğin sorgulandığı pekçok görselle karşılaşmak da mümkün" 

"GÖRSELLİĞİN GERÇEK OLUP OLMADIĞI  TARTIŞILIR OLDU" 

"Özellikle basın fotoğrafçılığı gibi her karenin belge niteliği taşıdığı bir alanda gerçekliğin tartışılır hale gelmesi büyük bir problem. Büyük ajanslar bugün fotoğrafçıların çektiği fotoğrafların içerisinde yapay zeka kullanılıp kullanılmadığını tespit edecek yazılımlar geliştirmeye çalışıyorlar. Ve bunu yaparken de yine yapay zekadan faydalanıyorlar. 

Teknolojinin yarattığı sorunlar her ne kadar önümüzde duruyor olsa da. Medya önümüzdeki süreçte hem yapay zekadan, hem de yeni iletişim teknolojilerinden sonuna kadar yararlanmaya devam edecek. Her şeyin hızlandığı bir dünyada haberin ve haber görsellerinin medya takipçilerine hızlı ulaşması elbette en temel motivasyon" 

"MEDYA SEKTÖRÜNDE DARALMA VE HABERCİYE OLAN İHTİYAÇ DA AZALACAK"

"Buradaki tek sorun medya sektöründeki daralma ve haberciye olan ihtiyacın azalması olacaktır. Bu da yapay zekanın etkilediği her sektörde olduğu gibi kaçınılmaz bir durum" 

Kimdir: 

*1998 yılında Sabah gazetesinde muhabir olarak gazeteciliğe başladı. 

*2001 yılında Anadolu Ajansı’na geçen Yurdakul, uzun süre foto muhabiri olarak görev yaptı. 

*AA kariyeri boyunca foto muhabirliği, editörlük ve direktörlük görevlerini icra etti. 

*Suriye iç savaşı, Libya iç savaşı, Afganistan savaşı, Somali kıtlık süreci, Mısır halk ayaklanması, 17 Ağustos depremi, Kırgızistan halk ayaklanması, Büyük Asya Tsunamisi, Arakan olayları gibi çok sayıda savaş ve felaket bölgelerinde bulundu. 

*Basın fotoğrafçılığı dalında yurt içi ve dışında çok sayıda ödülü bulunan Yurdakul çeşitli üniversiteler, sivil toplum kuruluşları ve AA Haber Akademisi’nde görsel habercilik eğitimleri vermiştir/vermektedir.

Fırat Yurdakul'un fotoğraflarından seçmeler