Yoga: Spiritüel Yolculuktan Ticari Bir Aktiviteye

     (1.Bölüm)

 

           (Fotoğraflar: Yoga Eğitmeni Aysun Cengiz) 

        Yazan:  NEVİN BİLGİN

      Gözlerimi kapattığımda, gözlerimin üzerindeki göz bandı, adeta yoga sonrası 2 ya da 3 dakikalık meditasyon sırasında kendimi en huzurlu ve rahat hissettiğim bir zaman dilimi haline geliyor. Bandın içindeki lavanta, tarçın, karanfil kokularının birleşimiyle birlikte, hocanın sakin sesiyle verdiği "vücudunuzu kasmayın" talimatları eşliğinde, omuzlarımı sıkmakta olduğumu, dişlerimi sıktığımı, ağzımın içinde dilimi sıktığımı fark etmeye başlıyorum. Saatin tıkırtıları, günün koşuşturmacası ve bir fabrikanın çarkları gibi akşama kadar dönüp duran vücudum ve düşüncelerim arasında farkındalıkla var olmak, adeta bedenimin her bir köşesini dinlemek. Bambaşka bir deneyim oluyor. Ve nihayet, matın üzerinde yatarken vücudumu tamamen serbest bırakma anı bedenimin dokunaklı ve özgürce yaşadığı an.

     Yoga, beden, zihin ve ruh arasındaki dengeyi sağlamak için gerçekleştirilen bir uygulama. Bu yüzyıllardır süregelen, insanoğlunun ihtiyaçlarına göre gelişmiş ve değişmiş bir yaşam bilimidir. Sanskritçe'ye dayanan yoga kökenleriyle Hindistan'ın eski metinlerinde yer almaktadır. Ancak, ilk yazılı belgeleri M.Ö. 1500’lere dayanan Vedalar gibi eski metinlerde bulunmaktadır.

     Yoga, bilge olarak kabul edilen Patanjali tarafından temelleri atılan Yoga Sutraları gibi eserlerle felsefi prensiplerini ortaya koyulmuş bir alan. Bu eserler, bilinçli bir zihnin rahatlaması ve bedensel enerjinin kontrolü üzerine odaklanıyor. Ancak, Patanjali hakkında sınırlı bilgi bulunmakta, genellikle dilbilimci, hekim ve filozof olarak tanınıyor.

     Arkeolojik bulgular, yoga pratiğinin en eski tarihlerden bu yana var olduğunu göstermektedir. Bu pratiğin erken izleri, 5000 yıl öncesine ait taş tabletlerde bulunmuştur. Yoga tarihi dört ana döneme ayrılabilir: tarih öncesi ve arkeolojik bulgular, erken yazılı kanıtların ortaya çıkışı, felsefi çeşitlenme ve uygulamanın genişlemesi ve modern yoga geleneğinin doğuşu.

     Yoganın farklı çeşitleri ve yaklaşımları vardır: Vedik Yoga, Klasik Dönem Öncesi Yoga, Klasik Yoga ve Klasik Dönem Sonrası Yoga gibi. Bunlar, bedenin özgürlüğüne ve ruhla bağlantıya odaklanır. Yoga aynı zamanda Raja Yoga, Karma Yoga, Bhakti Yoga, Jnana Yoga, Hatha Yoga ve Tantra Yoga gibi çeşitli alanlara ayrılır.

     Yoga'nın bir diğer önemli unsuru ise çakralardır. Yedi ana çakra vücuttaki farklı enerji merkezlerini temsil eder ve beden-zihin dengesini destekler.

      Ulusal ve uluslararası alanda yapılan araştırmalar, yoga pratiğinin sağlık ve psiko-sosyal iyileşme üzerinde olumlu etkileri olduğunu gösteriyor. Depresyon, anksiyete, stres gibi durumları azaltırken yaşam kalitesini artırabilir. Bununla birlikte, daha kapsamlı ve iyi tasarlanmış araştırmalara ihtiyaç olduğu vurgulanmıştır.

       Yoga, din veya inanç seti olmayıp sadece bir felsefe sistemidir. Sağlık, denge ve içsel keşif yolculuğunda kendini iyileştirme aracı olarak görülmektedir.

       Yoga benim için beden, zihin ve ruhun uyumu… Yoganın kutsal dansı, insanın içsel yolculuğu. Nefesin ritmiyle başlayan, bedenin esnemesiyle devam eden, ruhu da yumuşatan bir aktivite…

      Bir mat üzerindeki sessizlik, dış dünyanın gürültüsünden uzaklaşmanın kapısını aralayan bir içe dönüş yolculuğu. Yavaşça gevşer kaslar, her nefes alışverişte bedenin derinliklerine doğru bir yolculuğa çıkarır insanı. Zihin, bulutlar gibi dağılır ve iç huzurun fırtınasız sularına doğru yol alır.

     

     Yoganın güzelliği, bedenin sınırlarını zorlayıp aynı zamanda ona saygı duymaktadır. Denge, bir asanada dururken veya nefesin ritmiyle uyum içindeyken bulunur. Önemli olan, sadece bedeni esnetmek değil, aynı zamanda zihni ve ruhu da beslemektir.

     Yoga, sadece fiziksel bir pratiği aşar çoğu zaman. Bir felsefedir aynı zamanda. Hemen şimdi burada ve şu anda olmaya odaklanmak, geçmişi ve geleceği bir kenara koymak… Bu, yoga felsefesinin özüdür. Zamanın sonsuz döngüsünde şu anda var olmak.

     Bir matın üzerinde, bedenin sesini dinlemek ve ruhun derinliklerine yolculuk etmek… İşte yoga, sakinlik ve huzurun içsel labirentidir. Ve bu labirentte, insan kendi özüne doğru bir keşfe çıkar.

     Belki de yoga, sadece bedeni esnetmek değil, ruhu da beslemektir. Şefkatle, özenle, sessizlikle… Kendi içsel müziğini duymak ve dans etmek için.

      Yoga, sadece bir pratiğin adı değil, insanın içsel serüvenidir. Ve bu serüven, her bir nefes alışverişte, her bir asanada ve her bir meditasyon anında yeniden doğar.

    Türkiye’de de ilgi arttı

    Hindistan kökenli zihin ve beden egzersizi olan yoga, son 30 yılda Amerika, Avrupa ve Türkiye’de de yaygın hale gelmiştir.

     Yoganın sağlığa etkisi konusunda yapılan araştırmalar da yogaya olan ilginin artmasına neden olmuştur. Ulusal ve uluslararası alandaki literatürde yoga ile ilişkilendirilen hastalık türlerinin çeşitli olduğu görülmektedir. Bunlar arasında multiple sklerozis, kanser, infertilite, gebelik, yanık, obezite, sedanter yaşam tarzı, şizofreni, sırt ve bel ağrısı gibi durumlar bulunmaktadır. Yapılan randomize klinik çalışmaların çoğunda, yoga pratiğinin depresyon, anksiyete, stres, yorgunluk ve ağrı gibi semptomları azalttığı ve bir dizi fiziksel ve psikososyal iyileşmeyi sağladığı bulunmuştur. Ayrıca, yoga pratiğinin doğru nefes almayı öğreterek gevşeme ve rahatlama sağladığı, anksiyete ve depresyon düzeylerini azalttığı, tansiyonu dengeleyerek bel ağrısı ve nefes darlıklarını iyileştirdiği de belirtilmektedir. Yoga pratiğının ayrıca zihinsel esneklik, konsantrasyon düzeyleri, fertilite, mutluluk, ilişki kalitesi, benlik saygısı ve özgüven gibi alanlarda iyileştirici etkileri olduğu da vurgulanmaktadır. Türkiye’de de yoga üzerine yapılan araştırma ve incelemelerde yoga pratiğinin ilköğretimden itibaren seçmeli ders olarak yeralması yönünde görüşler de bulunmaktadır. Yoga pratiğinin sağlık üzerinde çeşitli olumlu etkileri olduğunu göstermektedir ancak daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

  

    Yoga Çeşitleri

    Günümüzde birçok farklı yoga türü bulunmaktadır, ancak en bilinen ve popüler olanları şunlardır:

    Hatha Yoga: Beden pozisyonlarına (asana) odaklanan ve nefes kontrolüyle birlikte yapılan fiziksel bir yoga türüdür. Hatha yoga, bedenin esnekliğini artırmak, güçlendirmek ve zihinsel dinginlik sağlamak için pratik edilir.

    Vinyasa Yoga: Hareket ve nefesin senkronize olduğu dinamik bir yoga türüdür. Akıcı geçişlerle birbirine bağlanan farklı asanaların (pozisyonların) bir araya getirilmesiyle oluşur.

     Ashtanga Yoga: Hareketli ve zorlayıcı bir yoga türü olan Ashtanga, belirli bir dizi asanayı belirli bir sıra ve nefesle senkronize bir şekilde uygulayan disiplinli bir yaklaşımdır.

    Kundalini Yoga: Kundalini enerjisini uyandırmaya odaklanan ve beden, zihin ve ruhun birleşmesini sağlamaya çalışan bir yoga türüdür. Dinamik nefes teknikleri, mantralar (tekrarlanan sesler) ve meditasyon içerir.

      Yin Yoga: Yin yoga, daha uzun süre pozisyonlarda kalıp kasların derin dokularına etki ederek esneklik ve gevşemeyi artırmayı amaçlar. Daha yavaş tempoda ve pasif bir şekilde uygulanır.

     Restoratif Yoga: Vücudu dinlendirip yenilenmesini sağlamak için tasarlanmış bir yoga türüdür. Yumuşak, desteklenmiş pozisyonlar ve uzun süreli gevşeme pozisyonları içerir.

    Yoga pratiği birçok farklı odak ve yaklaşımla gelirken, her bir tür, beden, zihin ve ruhun farklı yönlerini hedefleyerek, farklı deneyimler sunmaktadır.

   Yine başka bir sınıflandırma da şu şekilde:

   a) Karma Yoga: Karma, eylem ve davranışı ifade eder. Karma yoga, eylemlerin sonuçlarına odaklanarak doğru davranışlar ve yardım yoluyla Tanrı'yla bütünleşmeyi amaçlayan bir yaşam tarzıdır. Esasen eyleme dayalıdır ve ahlaki bir öneme sahiptir. Bhakti ve Raja yoga gibi diğer yoga türlerini içerir.

  b) Bhakti Yoga: Bhakti, kutsal olanı sevmek ve kalbi ona açmak anlamına gelir. Bu yoga türü, kutsal olanı hizmet etmeyi ve sevgiyi ifade eder. Özellikle tanrısal varlıklara kişisel bağlılık üzerine odaklanır ve dini sevgi ve hayranlığı vurgular.

  c) Jnana Yoga: Jnana, bilgi ve bilgelik anlamına gelir. Bu yoga türü, düşünme, tefekkür ve bazı dünya bağlarından vazgeçme yoluyla uygulanır. Ben'in tanınması ve birleşme hedefiyle bilgelik ve bilgiye odaklanır.

  d) Hatha Yoga: Beden eğitimi şeklinde tanımlanan Hatha yoga, nefes kontrolü ve çeşitli bedensel duruşları içerir. Asana (duruşlar) ve pranayama (nefes egzersizleri) üzerinde durur ve fiziksel temizlik ve idman için kullanılır.

  e) Raja Yoga: Raja yoga, sekiz basamaktan oluşan bir yoldur ve amacı üstün bilince erişmektir. Patanjali tarafından kurulmuştur ve zihnin kontrolü, meditasyon ve ruhsal disiplin üzerinde durur.

  f) Mantra Yoga: Mantraların tekrar edilmesine dayanan bu yoga türü, meditasyonu desteklemek için ses ve sözleri kullanır. Mantra, Sanskritçe sözcüklerin titreşimsel etkisi veya gizli anlamı olabilir.

  g) Kundalini Yoga: Kundalini, omuriliğin alt kısmında bulunan enerjiyi temsil eder. Bu yoga türü, bu enerjiyi uyandırarak meditasyonu gerçekleştirmeye odaklanır ve bedensel pozisyonlar ve mantraları kullanır.

   h) Tantra Yoga: Tantra yoga, ibadet ve derin düşünceye dalma ile ilgili yazıları içeren kitaplara dayanır. Bu yoga türü, Tanrıça Shakti'ye tapmayı ve evrensel gücü temsil eden dişi ilkeye odaklanır.

   İsmi ne olursa olsun, her bir yoga türü, farklı odak noktaları ve yöntemlerle ruhsal gelişim ve bütünleşmeyi amaçlamakta.

    Yoga ve Klinik Psikoloji

    Yapılan bir araştırmada yoga yapan ve yapmayan kişilerin bilinçli farkındalık ve öz-anlayış düzeyleri karşılaştırıldı. Sonuçlar, yoga yapanların bu alanlarda daha yüksek düzeylerde olduğunu gösterdi. Yoga pratiğinin bilinçli farkındalık ve öz-anlayışı artırdığı göz önüne alındığında, bu alanda daha derinlemesine çalışmaların yapılması önerilirken, yoganın zorlayıcı duygusal durumlarla başa çıkmada yardımcı olabileceği ve beden ile zihin arasında denge kurmayı teşvik edeceği ifade edildi. Sonuç olarak, yoga pratiğinin klinik psikoloji ve terapide destekleyici bir tedavi olarak kullanılabileceği ve bireylerin stresle başa çıkma becerilerini geliştirebileceği belirtildi.

    Yine yapılan başka bir çalışmada yoga çalışmalarının 12 hafta boyunca deney grubunda iş ve yaşam tatmini seviyelerini olumlu yönde etkilediği görülmüştür. Kontrol grubunda ise her iki seviyede de anlamlı bir değişim gözlenmemiştir. Bu bulgular, yoga pratiğinin özellikle yaşam tatmini üzerinde daha belirgin bir etkiye sahip olabileceğini işaret etmektedir.

     Yine yapılan başka bir araştırma ise, haftada bir kez yapılan yoga temelli egzersizlerin genç kadınlarda boyun ağrısı ve dizabilite skorlarında, vücut farkındalığı, plantar basınç dağılımı ve duygu durumu açısından belirgin bir fark yaratmadığı belirtilmektedir. Genç ve sağlıklı katılımcıların yüksek vücut farkındalığına sahip olmaları, taban basınçlarının normale yakın olması ve boyun ağrı seviyelerinin düşük olması bu sonucun ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur. Bu nedenle, daha etkili sonuçlar elde etmek için sağlıklı bireylerde seans sayısının ve süresinin artırılması önerilmektedir.

   Yoga Ayinleri Tartışması

    Yoganın Budist ayinlerden, hipnoz yöntemini kullanmasını, tasavvufla ilişkilendirilmesine kadar pek çok tartışma da var. Bu konuda “Yoga Nedir, Ne Değildir” şeklinde Yoga Ayinleri üzerine bir yazı kaleme alan Psikolog İzzet Güllü, şu görüşleri dile getiriyor:

   “Geniş bir kesim yoganın aslında kuzu postuna bürünmüş bir kurt olduğunu düşünüyor. Her ne kadar asrımızın psikolojik buhranlarına ve çağın vebası sayılan strese karşı panzehir olarak yahut bir tür terapi gibi lanse edilse de gerçekte batıl uzak doğu dinlerine karşı gizli bir yönelim oluşturan son derece tehlikeli bir akım olduğunda ısrar edilyorlar. Yoganın aslında uzak doğu dinsel ritüeli olduğu tarihsel sürecine bakıldığında açıkça anlaşılıyor. Dolayısıyla yoga pekçok kişi için bir tür terapi yönteminden ziyade “sistematik duyarsızlalştırma” dediğimiz bir kanıksatma tekniğiyle tepkileri körelten kişilerin adım adım hedeflenen dinsel dairenin içine çekildikleri sinsi bir akım gibi görünmeye devam ediyor. Öyle ya da böyle sonuçta hızla yayılan ve popülaritesi her geçen gün artan yoga olgusu aslında A’dan Z’ye tamamen psikososyal bir hadise”

    Güllü yazısında derindeki asıl sebebin bireyselleşme, yalnızlaşma ve yabancılaşma olduğunun altını çizerken, yoganın özünün gevşeme ve nefes egzersizleri olduğunu, “yogaya karşı namaz”, “ya yoga ya ilaç” gibi sloganların analizlerini yapıyor.

     Yatlı, Katlı Yogalar, Denizaltında Meditasyonlar

    Günümüzdeki yoga modası bu yolla para kazanmak isteyenleri de oldukça heveslendirmiş durumda. Yoganın içe dönüş, öze dönüş, arınmak gibi anlayışlarına ters düşercesine yatlarda, katlarda yoga kampları, yüksek paralarla yogalı tatiller, yoga sırasında kullanılan taytlardan, matlara kadar her ürünün fahiş fiyatlarla kapitalist sistemin bir aracına dönüştürüldüğü görmek de mümkün.

  Yoga konusunda verilen yogalı tatil ilanlarından birisinde 7 yıldızlı otellerde, yatlarda yoga etkinliği yapılacağı belirtilerek, “Muhteşem Akdeniz kıyılarında yoga deneyimini yaşamak için bize katılın”, “Şimdi sizin için rüya gibi bir yoga tatili planlama zamanı”, “mavi yolculukta sadece harika bir tatil geçirmeyecek aynı zamanda bedeniniz ve ruhunuz yenilenecek”, “denizaltında meditasyon” sloganlarına sık sık rastlanabiliyor.

 

Kaynakça

Köyüstü, S., & Kırık, A. M. (2021), Yogaya Genel Bakış, Yoga Sağlık İlişkisi, 21.Yüzyılda Eğitim ve Toplum, s.123-139 (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1835442) Erişim Tarihi: 07.01.2024

Günay, Nasuh, (2007) Yoganın Mahiyeti ve Çeşitleri, https://isamveri.org/pdfdrg/D01535/2007_19/2007_19_GUNAYN.pdf (Erişim Tarihi: 05.01.2024)

Gülderen, Bengü, (2020), Yoga Yapan ve Yapmayan Kişilerde Bilinçli Farkındalık, http://docs.neu.edu.tr/library/8887885238.pdf (Erişim Tarihi: 30. 12.2023)

Duyan, Emin Cihan, (2007), İş ve Yaşam Tatmininde Yoga’nın Etkileri Üzerine Araştırma, https://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423935935.pdf (Erişim Tarihi: 28.12.2023)

Güllü, İzzet, “Gündemdeki Yoga Ayinleri Üzerine Analizler” https://www.tavsiyeediyorum.com/makale_4801.htm (Erişim Tarihi: 10.12.2023)

Atılgan, Esra-Ergezen, Gizem-Demircan, Ali-Algün Zeliha Candan, Yoga Temelli Egzersizlerin Plantar Basınç Dağılımı ve Vücut Farkındalığı Üzerindeki Etkisi. https://acikerisim.medipol.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12511/5854/At%C4%B1lgan%2C%20Esra-2019.pdf?sequence=1&isAllowed=y

Devam edecek. Görüşlerinizi iletebilirsiniz.