KÖYDEN MAHALLEYE DÖNÜŞÜM: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

DENİZLİ YEŞİLYUVA MAHALLESİ ÖRNEĞİ

BELEDİYE OTOBÜSÜ GİTMİYOR

HAFTASONLARI DOKTOR YOK

DOLMUŞ AKŞAM 18.00'E KADAR VAR

MEZARLIKLAR OTTAN GİRİLEMEZ DURUMDA VE SUYU YOK

TEK İTFAİYE ARACI VAR, ÇEVRE ORMANLIK

ORGANİZE SANAYİ BÖLGESİ VAR, ABD VE İTALYA'YA AYAKKABI ÜRETİLİYOR, MESLEK OKULU YOK

ÇÖPLER BELLİ GÜNLER ALINIYOR

BAŞIBOŞ KÖPEKLER CADDEDE BİLE YÜRÜTMÜYOR

YERLEŞİM YERİNİN GİRİŞİ ÇÖP DAĞLARIYLA ÇEVRİLİ

HİÇBİR SOSYAL ETKİNLİK, KURS, KONSER, SİNEMA YOK

NEVİN BİLGİN

6360 Sayılı Kanun ile belediye olup kanunla kapatılarak mahalleye dönüştürülen, ancak mahalle olamamış, kasaba olamamış, köy bile olamamış yerleşim yerleri türemiştir. Bu tür yerleşim yerlerinde çeşitli sorunlar yaşanmaktadır.

Yerleşim yerlerinin çoğunu Ortaçağ'a döndüren bu düzenlemenin bir yerleşim yerinde nasıl değişim yarattığını Denizli'nin Acıpayam ilçesine bağlı Yeşilyuva Mahallesi ve Antalya örnekleri üzerinden inceleyelim. 

Hizmet Yetersizliği

Eskiden her gün çöp toplanan bu yerlerde artık belirli günlerde çöp alınmaktadır. Belediye otobüsü çoğunlukla yok, ambulans ve itfaiye hizmetleri yetersizdir. Eczane, banka, PTT gibi temel hizmetler ya hiç yok ya da haftada sadece bir gün açıktır. Mezarlıklar bakımsızdır. Bu durum, mahalle sakinlerinin yaşam kalitesini olumsuz etkilemektedir.

Ulaşım ve İhtiyaçların Karşılanamaması

Belediye otobüsü olmadığı için insanlar dolmuş kullanmak zorunda kalmaktadır. Ancak dolmuş ücretleri pahalı olduğundan emekli maaşı yetmemektedir. (Denizli'ye gidiş dönüş 160 liradır-70 km lik mesafe). Yeşilyuva'da yaşayanlar, hastane gibi temel hizmetler için Denizli'ye gitmek zorunda kalmaktadır. Yine gidiş dönüş 160 TL gibi yüksek bir maliyetle bunu karşılamak zorunda kalmaktadır. Bu da özellikle yaşlılar ve dar gelirli aileler için büyük bir sorun teşkil etmektedir.

Sosyal Etkinliklerin Yokluğu

Belediyelerin düzenlediği kurslar, etkinlikler, konserler ve sinema gibi ücretsiz etkinlikler bu yerlerde bulunmamaktadır. İnsanlar kahvehanelerde ya da duvar kenarlarında oturmak zorunda kalmakta, sosyal yaşamdan kopuk bir şekilde yaşamaktadırlar. Emekliler için lokaller, parklar, oteller ve marketler çoğunlukla yoktur. Yaşlı nüfusun ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik hizmetler yetersizdir.

Yeşilyuva Mahallesi Örneği

Yeşilyuva Mahallesi, eskiden belediyesi olan bir kasabayken şimdi muhtarlıkla yönetilmektedir. Nüfusu yaz ve kış mevsimlerine göre değişmekte olup 4-5 bin civarındadır. Genç nüfus iş imkanı olmadığı için göç etmek zorunda kalmış, bu da yerel ekonomiyi olumsuz etkilemiştir. Ayakkabıcılık mesleğinin beşiği olan Yeşilyuva, ABD, İtalya gibi ülkelere de ayakkabı göndermektedir. Çok sayıda Suriye'li bölgeye yerleştirilerek ayakkabı sanayiinde çalışmaları sağlanmıştır. 

Ayakkabıcılık temel geçim kaynağı olmasına karşın, gençlerin mesleği yapmak istememesi nedeniyle birçok işyeri kapanmıştır. Meslekle ilgili bir okul açılmamıştır. Sosyal yaşam durma noktasına gelmiştir.

Muhtar, birkaç mahalleye bölünmesi gereken Yeşilyuva'yı yönetmekte çoğu zaman çaresiz kalmakta, buna rağmen, yol yapımı, çeşme yapımı gibi hizmetlerini imece usulüyle çözmeye çalışmaktadır. Yetkileri sınırlı olduğu için pek çok sorunu çözebilmek için belediyelerden sürekli yardım istemek zorunda kalmaktadır. 

Çöpler sadece belirli günlerde toplanmakta, yerleşim yerinin hemen altında çöp birikintisi oluşmakta, başıboş köpekler cirit atmakta ve insanlar yollarda yürüyememektedir. Terkedilmiş evlerin çokluğu, köpekler kedileri boğması vb sebeplerle fareler çoğalmış ve halkın yaşam kalitesi ciddi anlamda düşmüştür.

Antalya Örneği

Antalya'da yapılan bir araştırma, (Çavuşoğlu, A., & Lamba, M. (2024). 6360 Sayılı Kanun’un Mahalleye Dönüşen Birimler Üzerine Etkisi: Antalya İli Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı.)  mahalleye dönüşen yerlerde karşılaşılan sorunları daha da net bir şekilde ortaya koymaktadır. 6360 sayılı Kanun ile getirilen değişiklikler, mahalleye dönüşen birimlerde olumsuz karşılanmış ve hizmet memnuniyeti düşmüştür. Büyükşehir belediyelerinin kırsal alanlara hizmet götürmede yetersiz kaldığı tespit edilmiştir. Muhtarların görev ve yetki bakımından önemi azalmış ve bu durum, yerel yönetimlerin kırsal alanlarda daha etkin olması gerektiğini düşündürtmektedir. Ayrıca, köy, mahalle ve kasaba statülerinin net bir şekilde ayrılması gerektiği sonucuna varılmıştır. Bu farklılaştırma, yerleşim yerlerinin ihtiyaçlarına daha iyi cevap verebilir.

Çözüm Önerileri

Bu sorunlara çözüm olarak, kırsal hizmetlerde asıl sorumluluğun ilçe belediyelerine devredilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. İlçe belediyeleri, yerel yönetimlerde daha etkin rol alarak kırsal alanlardaki hizmet kalitesini artırabilir ve yerel halkın memnuniyetini sağlayabilir. Ayrıca, ulaşım, sağlık, eğitim ve sosyal etkinlikler gibi temel hizmetlerin iyileştirilmesi, mahallelerin yaşanabilirliğini artıracaktır. Özellikle, belediye otobüsü seferlerinin düzenlenmesi, temel ihtiyaçların karşılanabileceği hizmetlerin artırılması ve sosyal etkinliklerin düzenlenmesi, yerel halkın yaşam kalitesini olumlu yönde etkileyecektir.