MODA VE MİLLİYETÇİLİK

HEM BİRLEŞTİRİCİ HEM DE BİREYSELLEŞTİRİCİ GÜÇ MODA

MİLLİYETÇİLİK SATIN ALMA DAVRANIŞINI NASIL ETKİLER?

MÜLTECİLERİN MODAYA ETKİSİ

 

NEVİN BİLGİN

Moda, bir kişinin giyim tarzı, saç kesimi, aksesuar seçimi ve genel tarzıyla ilgili olup, bu seçimler bireyin kimliğini ifade etmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Moda, aynı zamanda bir milletin tarihini, değerlerini ve estetik anlayışını yansıtarak milliyetçilikle ilişkilendirilmektedir.

Moda ve Ulusal Kimlik

Bazı moda akımları, belirli bir milletin veya kültürün sembollerini taşımaktadır. Örneğin, geleneksel kıyafetler veya milli bayrak renkleri, ulusal kimliği yansıtan moda öğeleridir. Bu şekilde moda, bir milletin tarihini, kültürel değerlerini ve estetik anlayışını yansıtarak milliyetçilikle yakından ilgilidir.

Moda ve Toplumsal Eşitlenme

Moda, toplumsal eşitlenme ve farklılaşma eğilimlerini de somutlaştırmaktadır. Bazı moda akımları, toplumun farklı kesimlerini bir araya getirerek ortak bir kimlik oluşturmaktadır. Aynı zamanda, moda bireylerin kendilerini ifade etmelerine ve toplumsal normlardan bağımsız olarak tarzlarını oluşturmalarına olanak tanımaktadır. Bu şekilde, moda hem birleştirici hem de bireyselleştirici bir güç olarak toplumsal dinamiklerde rol oynamaktadır.

Moda ve Kültürel İfade

Aynı zamanda kültürel bir olgu olan moda, toplumun değerleri, estetik anlayışı ve kimliği üzerinde etkili olmaktadır. Moda, bir milletin kültürel ifadesini yansıtmakta bu doğrultuda yine milliyetçilikle buluşmaktadır.  Örneğin, belirli bir döneme ait moda akımları, o dönemin sosyal, politik ve kültürel dinamiklerini yansıtmaktadır.

Moda ve Politika İlişkisi

Günümüzdeki küresel politik iklimde, moda sektörünün politik bilincinin arttığı gözlemlenmektedir. Göçmenlik, çevre, feminizm gibi konulara dair mesajlar veren tasarımcılar, politik bilinçli moda markaları ve daha fazlası bu ilişkiyi şekillendirmektedir.  Djurdja Bartlett’in Fashion and Politics adlı kitabı, stil seçimlerinin politik meselelerde nasıl rol oynadığını incelemektedir.

Moda ve Terörizm

Bir diğer ilginç ilişki ise moda ve terörizm arasındadır. Terörizmin kültürel boyutunu inceleyen çalışmalar, kadın giyimini terörle nasıl ilişkilendirdiğini tartışmaktadır. Bazı terör örgütleri, sembolik giysiler veya kıyafetler kullanarak kimliklerini oluşturabilmektedir.

Monroe, Kennedy Kıyafetleri

Marilyn Monroe ve Jacqueline Kennedy’nin giysileri ise sembolik anlamlar taşımakta, ekonomik boyutlu olarak da örnek ve marka oluşturmaktadır. Ünlülerin giydikleri kıyafetler, toplumun dikkatini çekerken, bazen politik ve kültürel mesajlar da içermektedir.

Suriyeli Mülteciler ve Moda Üretimi

Akademisyen Serkan Delice’nin “Bir Parça Bez Gibi Atılmış: Moda Üretimi ve Avrupa Mülteci Krizi” başlıklı makalesi, Suriyeli mültecilerin Türk giyim üretimindeki etkilerini, hiyerarşik iş bölümü ve kapitalist küreselleşmenin neden olduğu ulusötesi eşitsizlikleri incelemektedir.

Delice, 'Moda, Dekolonizasyon ve Yaşayan Emek' başlıklı halka açık açılış konuşmasında, Serkan Delice, kapitalizmin giderek yağmacılaşan, gezegen çapındaki birikim süreçlerinin, modayı ve zanaat kültürlerini yaratan ve sürdüren canlı emeği nasıl sahiplendiğini ortaya koymaktadır. Buna göre çağdaş ulusötesi kapitalizm altında moda endüstrisi, ekonomik olarak önde gelen ülkeler tarafından Üçüncü Dünya olarak etiketlenen toplulukların modasından yararlanmaya devam etmektedir. Yine küresel olarak dağılmış bir kayıt dışı işçi nüfusunun güvencesizleşmesi de ayrı bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır.

Milliyetçiliğin Satın alma Davranışına Etkisi

Milliyetçilik, dindarlık ve materyalizmin yerli ve yabancı ürünlerin satın alma niyeti üzerine etkisini ve dindarlığın milliyetçilik ile yerli ve yabancı ürünlerin satın alma niyeti arasındaki aracı rolünü tespit etmeyi amaçlayan çalışmalar da bu ilişkiyi incelemiştir.

Antalya’da ikamet eden 408 katılımcıya çevrimiçi anket uygulanarak yapılan bir çalışmada; frekans analizi, tanımlayıcı istatistikler, normallik testi, açımlayıcı faktör analizi, güvenilirlik analizi, korelasyon analizi, regresyon analizi ve aracılık rolüne ilişkin regresyon analizi yapılmıştır. Bu çalışmada elde edilen verilerin değerlendirilmesine yönelik yapılan analizler sonucunda, katılımcıların içsel dindarlığı dışsal dindarlığına göre daha yüksek olduğu ve dolayısıyla dini içsel olarak yaşamaya daha çok önem verdikleri görülmüştür. Katılımcıların milliyetçiliğinin yüksek olduğu ve Türkiye’nin uluslararası düzeyde diğer ülkeler karşısında etkisinin ve gücünün yüksek olmasını istedikleri ortaya çıkmıştır. Katılımcıların materyalizmi düşük seyrettiği ve lüks yaşama, mülke ve maddi unsurlara sahip olmanın getirdiği mutluluğa önem vermedikleri tespit edilmiştir.

Yerli ve Yabancı Ürünlerin Satın Alma Niyeti

Yerli ve yabancı ürünlerin satın alma niyetine verilen yanıtlara bakıldığında; katılımcıların yabancı ürün satın almayı tamamen reddetmese de eşit kalitede olan yerli ve yabancı ürünle karşılaştıklarında, yerli ürüne daha fazla ödemeye razı olarak satın alma tercihini yerli üründen yana kullandıkları da ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla mevcut örneklemde yer alan katılımcıların içsel dindarlığı ve milliyetçiliği yüksek iken; materyalizmi düşük ve yerli ürün satın alma niyetlerinin güçlü olduğu araştırma sonucunda tespit edilmiştir.

Dindarlık ve Milliyetçiliğin Etkisi

Yerli ve yabancı ürünlerin satın alma niyeti üzerinde dindarlığın ve milliyetçiliğin etkisi olduğu, materyalizmin  etkisi olmadığı ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla, tüketicilerin yerli ürün satın alma niyeti üzerinde dindarlık ve milliyetçilik etki gösterebilmektedir. Yerli ürün satın alma niyeti üzerinde en yüksek etkiyi milliyetçilik göstermiştir. Ayrıca, dindarlığın; milliyetçilik ile yerli ve yabancı ürünlerin satın alma niyeti arasında kısmi aracılık etkisi olduğu da tespit edilmiştir.

Kaynakça:

Loscialpo, F. (2020). Fashion and politics. Fashion Theory: The Journal of Dress, Body and Culture. Retrieved from https://www.tandfonline.com/loi/rfft20

 Delice, Serkan (2023) Moda, Dekolonizasyon ve Yaşayan Emek. İçinde: DOKUMA TEZGAHLARI VE İŞÇİLİK, 24 Kasım 2023, Berlin.

 Ben Tkhayet, S. (2023, June 5). Moda politikaları: Sosyo-politik varlığımızın dokusu olarak giyimin karmaşık rolünün araştırılması.

Dal, N. E. (2019). Milliyetçilik, dindarlık ve materyalizmin yerli ve yabancı ürünlerin satın alma niyeti üzerine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 20 pages

Akıncı, A. (2019). Milliyetçiliğin kökenleri: Etnisite/Ulus (Millet) ilişkisi. İnsan & İnsan, 6(21), 413-430. https://doi.org/10.29224/insanveinsan.540654