DUYGU TANIMA TEKNOLOJİSİ: KULLANIM ALANLARI, YASAKLAR VE ETİK BOYUT

SES TONU ANALİZİYLE STRES, AĞRI, PSİKOLOJİK DURUM TESPİTİ

YÜZ TANIMA İLE STRES SEVİYESİNİ ÖLÇME

VÜCUT DİLİ ANALİZİ İLE ÖĞRENCİNİN MOTİVE OLUP OLMADIĞINI ANLAMA

YÜZ İFADESİ ANALİZİ İLE POTANSİYEL TEHLİKELİ KİŞİYİ TESPİT ETME

NEVİN BİLGİN 

Dijital çağın yükselişiyle birlikte yapay zeka teknolojileri, yaşamımızın birçok yönünü dönüştürüyor. Bu teknolojilerden biri de duygu tanıma teknolojisi. İnsanların duygusal durumlarını analiz eden bu yenilikçi teknoloji, hem potansiyel faydalar sunuyor hem de etik ve gizlilik sorunlarına yol açıyor. Peki, duygu tanıma teknolojisi nedir, nasıl çalışır ve hangi alanlarda kullanılıyor? Ayrıca, bu teknolojinin yasaklanmasının ve eleştirilmesinin arkasındaki nedenler nelerdir?

Duygu Tanıma Teknolojisi Nedir?

Duygu tanıma teknolojisi, bireylerin duygusal durumlarını anlamak ve tanımlamak için yüz ifadeleri, ses tonları ve diğer sözel olmayan ipuçlarını analiz eden bir yapay zeka teknolojisidir. Bu teknoloji, bir kişinin yüz ifadesi, ses tonu ve vücut dilini inceleyerek duygusal durumunu belirleyebilir. Örneğin, bir kişinin gülümsediğini, kaşlarını çattığını veya ses tonunda bir değişiklik olduğunu algılayabilir. Bu bilgiler, kullanıcının duygusal durumunu daha iyi anlamak ve ona uygun tepkiler vermek için kullanılır.

Kullanım Alanları

Müşteri Hizmetleri: Bir müşteri hizmetleri temsilcisi, müşterinin ses tonunu analiz ederek onun sinirli veya üzgün olduğunu anlayabilir. Bu bilgiye dayanarak, temsilci daha nazik ve empatik bir yaklaşım sergileyebilir, böylece müşteri memnuniyetini artırabilir.

İşe Alım Süreçleri: İnsan kaynakları departmanları, iş görüşmeleri sırasında adayların yüz ifadelerini ve ses tonlarını analiz ederek onların stres seviyelerini ve duygusal durumlarını değerlendirebilir. Bu, daha bilinçli işe alım kararları verilmesine yardımcı olabilir.

Eğitim: Eğitimciler, öğrencilerin yüz ifadelerini ve vücut dilini analiz ederek onların ders sırasında ne kadar motive olduklarını veya zorlandıklarını belirleyebilir. Bu bilgi, öğretim yöntemlerini öğrencilerin ihtiyaçlarına göre uyarlamak için kullanılabilir.

Güvenlik: Güvenlik sistemleri, kalabalık alanlarda insanların yüz ifadelerini analiz ederek potansiyel tehditleri tespit edebilir. Örneğin, bir kişinin yüz ifadesi öfke veya korku gösteriyorsa, güvenlik personeli bu durumu daha yakından inceleyebilir.

Yüz İfadesi Analizi: Hastaların yüz ifadeleri analiz edilerek, ağrıya bağlı duygusal tepkiler (örneğin, acı, sıkıntı) belirlenebilir.

Ses Tonu Analizi: Hastaların ses tonları analiz edilerek, ağrıya bağlı stres veya rahatsızlık seviyeleri değerlendirilebilir2.

Sağlık Hizmetleri: Hastaların ağrılarını daha doğru bir şekilde değerlendirmek ve tedavi planlarını buna göre ayarlamak için kullanılabilir.

Psikolojik Destek: Hastaların duygusal durumlarını anlamak ve onlara uygun psikolojik destek sağlamak için kullanılabilir.

Yasaklar ve Düzenlemeler

Duygu tanıma teknolojisi, etik ve gizlilik endişeleri nedeniyle bazı bölgelerde yasaklanmıştır:

ABD ve Birleşik Krallık: Bazı eyaletler ve bölgelerde, bu teknolojilerin kullanımı kanunen yasaklanmıştır. Özellikle yüz tanıma teknolojileri, mahremiyet ihlalleri nedeniyle ciddi tartışmalara yol açmıştır.

AI Now Institute: Bu kurum, duygu tanıma teknolojilerinin işe alım kararları veya ağrı değerlendirmeleri gibi insan yaşamını ve fırsatlara erişimini etkileyen kararlarda kullanılmaması gerektiğini savunmaktadır. Bu teknolojilerin önyargılı ve yeterince doğru olmadığını belirtmektedir.

Etik ve Gizlilik Boyutu

Duygu tanıma teknolojisi, çeşitli etik ve gizlilik endişelerini beraberinde getirir:

Adalet ve Hesap Verebilirlik: AI sistemlerinin adalet, hesap verebilirlik, şeffaflık ve etik konularında kusurları bulunmaktadır. Özellikle yüz tanıma algoritmalarının önyargılı olabileceği ve belirli gruplara karşı ayrımcılık yapabileceği belirtilmektedir.

Teknik Zorluklar: Duyguların duruma bağlı olması ve bağlamsal ipuçlarının eksikliği, duyguları doğru bir şekilde tanımayı zorlaştırmaktadır. Bu da teknolojinin güvenilirliğini sorgulamaya açar.

Gizlilik İhlalleri: Duygu tanıma teknolojisi, bireylerin mahremiyetini ihlal edebilir. Özellikle iş yerlerinde ve eğitim kurumlarında kullanımı, çalışanların ve öğrencilerin gizliliğine zarar verebilir.

Yapay Zekanın Tarihi ve Felsefi Temelleri

Yapay zekanın kökleri, düşündüğümüzden çok daha eskilere dayanır:

17. Yüzyıl: Descartes, insanı saat gibi işleyen makinelere benzetmiş ve yapay zekanın felsefi temellerini atmıştır.

19. Yüzyıl: Charles Babbage ve Ada Lovelace, modern bilgisayar biliminin temellerini oluşturmuşlardır. Lovelace'ın algoritmaları, bugünkü yapay zekanın ilk örnekleri olarak kabul edilir.

20. Yüzyıl: Alan Turing, yapay zekanın teorik temellerini atmış ve Turing Testi ile makinelerin düşünme yeteneğini ölçmeyi önermiştir. John McCarthy ise "yapay zeka" terimini ilk kez kullanarak bu alandaki çalışmaları başlatmıştır.

Kaynakça: 

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1707037

https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-agriyi-olcme-ve-degerlendirme-60213.html

https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejosat/issue/64232/905259

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/297874

https://www.kaspersky.com.tr/blog/emotional-ai/7483/

https://www.ntboxmag.com/ai-simdi-duygulari-okuyabilir-ancak-bu-ne-kadar-etik/

https://www.blogteknoloji.com.tr/duygu-tanima-yazilimlari-bir-bilgisayarin-hislerimizi-anlamasi-mumkun-mu/