YALAKALIK VE DALKAVUKLUK MESLEK Mİ? 

SİYASETTE YALAKALIĞIN YERİ

NEVİN BİLGİN 

Yalakalık, tarih boyunca insan toplumlarının içinde varlığını sürdüren bir olgu, kimi zaman da bir meslek olmuş. 

Doğu toplumlarından batıya, sultanlardan halifelere kadar farklı şekillerde kendini gösteren bu davranış, genellikle iktidar sahiplerine yakın durarak menfaat elde etme amacını tanımlamakta. 

Yalakalık özellikle devlet yöneticileri etrafında şekillenmiş ve saraylarda kurumsal bir yapıya da dönüşmüştür. 

Örneğin, İslam tarihinde, Abbasiler döneminde Harun Reşid'in sarayında Eşebi Temma ve Ebül-Hasan Halil gibi yalakaların ismi ön plana çıkarken, Osmanlı döneminde de bu olgu kurumsallaşmıştır. Yıldırım Bayezid döneminde saray dalkavuklarının eğlence ve tasdik görevi olduğu bilinmektedir. 

Ödeme Yapanı Eğlendirdiler

Yalakalık tarih boyunca yalnızca bireysel bir eylem değil, aynı zamanda toplumların ve sarayların eğlence anlayışının bir parçası olarak da kabul edilmiştir. Dalkavuklar, yalnızca sarayda değil, kendilerine ödeme yapan herhangi bir kimseyi eğlendirmek amacıyla hizmet vermiştir. 

Osmanlı döneminde bu insanlar, eğlendirdikleri kişilere başlarına kabak vurmak veya bir fareyi ağızlarına sokmak gibi tuhaf görevler karşılığında ücret talep etmişlerdir. 

Osmanlı’da Yalakalığın Kurumsallaşması

Osmanlı İmparatorluğu'nda dalkavuklar, Yıldırım Bayezid’den itibaren saray hayatında önemli roller üstlenmişlerdir. 3. Murad döneminde cüce dalkavuklar Nasuh ve Cuhud gibi isimler, padişahın güvenini kazanmış, hatta devlet işlerine müdahil olmuşlardır. 

Saray dalkavukları, devlet ileri gelenlerinin ve padişahların güldüğü ve eğlendiği figürler olarak konumlandırılmışlardır. Tarihçi ve yazar Reşat Ekrem Koçu, bu meslek grubunu detaylandırırken, Tanzimat öncesinde bir dalkavuk loncasının ve esnafının bulunduğunu belirtmiştir.

Dalkavukluğun Görevleri 

Dalkavuklar, eğlendirdikleri kişiler tarafından belirli görevler karşılığında ücret alırlardı. Başlarına kabak vurulması, yüzlerine tokat atılması gibi fiziksel cezalandırmalar bir eğlence türü olarak kabul edilirdi. Bu faaliyetler karşılığında alınan ücretler, o dönem için belirlenmiş ücret tarifelerine bağlıydı.  Örneğin, burnuna fiske vurmak için 20 para, yüzüne mürekkep sürmek için 37 para talep edilirdi.

Bu sistem o kadar kurumsallaşmıştır ki, 1. Mahmut dönemine ait bir dilekçede dalkavuklar, içlerindeki terbiyesizlerin tard edilmesini, yeni bir nizama bağlanmalarını ve Şakir Ağa’nın kahya tayin edilmesini talep etmişlerdir. Bu dilekçe, saray dalkavuklarının ne kadar önemli bir sosyal sınıf oluşturduğunu göstermektedir.

İktidar İlişkilerinin Bir Kurumu Oldu

Dalkavuklar, sarayda genellikle küçük minderlerde oturur ve ev sahibi olan zatın mizacına uygun olarak hareket ederlerdi. Görevleri arasında, ev sahibinin söylediklerini tasdik etmek, ona yaranmak ve eğlence sağlamak bulunurdu. Ancak dikkat edilmesi gereken nokta, dalkavukların aşırı dalkavukluk yaparak aralarındaki rekabeti kızıştırmamalarıydı. 

İslam ve Osmanlı tarihinde dalkavukluğun kurumsallaşması, yalakalığın yalnızca bir bireysel çıkar aracı değil, aynı zamanda dönemin sosyo-politik yapısında eğlence ve iktidar ilişkilerinin bir parçası olduğunu göstermektedir.

Günümüzdeki Şekilleri

İnsanları pohpohlamak, genellikle kişiye övgüler yağdırmak, iltifatlar etmek ya da onun her dediğine katılmak şeklinde de kendisini göstermektedir. Ancak bu, kısa vadede bazı faydalar sağlayabilse de, uzun vadede hem pohpohlayan hem de pohpohlanan kişi için ciddi olumsuz sonuçlar doğurabilmektedir. 

Pohpohlamanın Yolları

Samimi İltifatlar: Bir kişiyi pohpohlamanın en yaygın yolu ona sürekli iltifat etmektir. Bu iltifatlar kişinin görünüşüne, başarısına veya karakterine yönelik olabilir.

Dikkatli Dinleme: Bir kişinin söylediklerine büyük bir dikkatle kulak vermek, onların önemsendiğini hissettirebilir.

Sürekli Onaylama: Kişinin her fikrine veya görüşüne katılmak, ona karşı bir destek ve sadakat gösterisi yaratabilir.

Aşırı Yardımseverlik: Pohpohlayan kişi, sürekli olarak yardıma hazır olduğunu göstererek kendisini değerli ve vazgeçilmez kılmaya çalışabilir.

Siyesatteki Yeri

Pohpohlama genellikle kişisel çıkarlar için yapılırken, dalkavukluk, çıkar sağlamak amacıyla gerçek dışı saygı ve hayranlık göstererek kişinin üstündekilere yaranma çabası olarak kendisini göstermektedir. Bu, özellikle örgütlerde ve politik yapılarda sıkça rastlanılan bir davranış biçimi olarak kendisini göstermektedir. 

Örgütlerde dalkavukluk, yöneticilerin objektif kararlar almasını zorlaştırarak başarıyı ve liyakati tehlikeye atabilmektedir. Bu tür bir davranış, adil yönetimi engelleyerek huzursuzluğa yol açarken, örgütün başarısız olmasına neden olmaktadır.

İşteki Yeri

Yalakalık ve dalkavukluk, iş dünyasında da oldukça yaygındır. Bilgi ve becerileriyle yükselmeyi başaramayacak kişiler, yöneticilere yakın durarak, yükselmeyi hedef edinirler, savunma mekanizması olarak da "kim olsa aynı şeyi yapar" görüşünün altına sığınırlar. Yöneticilerin yalakalara itibar etmesinin en büyük nedeni ise narsist gereksinimleri gidermektir. 

Dalkavukluğun Belirtileri

Bir kişinin dalkavukluk yapıp yapmadığını anlamanın bazı yolları bulunmaktadır: 

Aşırı İltifat: Sürekli olarak pohpohlanan kişiyi övme, her kararını ve sözünü onaylama davranışları.

Sürekli Aynı Fikirde Olma: Dalkavuklar, kişi bariz bir hata yapsa bile ona karşı çıkmaz, daima aynı fikirde olduklarını gösterirler.

Yapay Yakınlık: Kişisel hikayeler paylaşarak bir tür güven ve yakınlık yaratma çabası.

Karşılık Beklemek: Dalkavuklar, sundukları iltifatların ve iyiliklerin karşılığında ayrıcalıklar veya ödüller bekler.

Dalkavukluğun Sonuçları

Dalkavukluk, hem pohpohlayan hem de pohpohlanan kişi için olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Dalkavuk kişi,  gerçek bir saygı veya başarı elde etmek yerine manipülatif bir şekilde ilerlemeye çalışırken, bu, uzun vadede güven kaybına ve samimiyetsizlikle anılmaya neden olmaktadır. 

Pohpohlanan kişi için ise, sürekli iltifat aldığı için kibirli hale gelirken, gerçek durumları değerlendirmekte zorlanabilmektedir. Manipülasyonuna açık hale gelmekte, bu da onun çevresindeki insanları ve olayları objektif değerlendirme yetisini kaybetmesine neden olmaktadır. 

Kaynakça. 

https://bilimvegelecek.com.tr/index.php/2015/01/01/osmanlida-dalkavukluk/

https://www.ilimge.com/tarihustu-bir-meslek-dalkavukluk

https://haber.sol.org.tr/yazarlar/mehmet-bozkurt/bir-esnaflik-turu-osmanlida-dalkavukluk-160297

https://blog.milliyet.com.tr/dalkavukluk-meslegi/Blog/?BlogNo=169512

https://uniproyecta.com/tr/bu-gurur-verici/

https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/organizational-sycophancy.pdf