29 Ekim 1923 TBMM Oturumu ve Müzakereler
https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d02/c003/tbmm02003043.pdf
1. Oturumun Başlangıcı:
29 Ekim 1923 tarihinde saat 18.00'de TBMM, İsmet İnönü başkanlığında toplandı.
İlk olarak doktorların mecburi hizmetini düzenleyen bir kanun teklifinin ilk maddesi kabul edildi.
2. Cumhuriyet’in İlanı İçin Görüşmeler:
"Türkiye Devleti'nin şekli Hükümeti Cumhuriyettir" ve "Türkiye Cumhurbaşkanı, TBMM tarafından seçilir" hükümlerini içeren teklif üzerinde tartışmalar başladı.
Kanunu Esasi Encümeni Reisi Yunus Nadi Bey, teklifin savunmasını yaparak şöyle konuştu:
"Hükümeti tesis etmek şerefi Birinci Meclis'e ait ise; bu esası takviye ve ila etmek şerefi de bu Meclisi Aliye ait olacaktır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, bu kanunun birinci maddesiyle, hakimiyeti bilakaydüşart millete veren ve mukadderatını bizzat milletin idare etmesi için bir şekli Hükümet kabul etmiş ve onun için yaşamakta bulunmuştur. Biliyorsunuz ki bu şekil Hükümetin adı; usulü Cumhuriyyettir."
3. Tartışmalar ve Görüşler:
Konya Milletvekili Eyüp Sabri Efendi, "Arkadaşlar, bizim hükümetimiz bugün Cumhuriyet olmuyor. Teşekkül ettiği günden beri Cumhuriyet olmuştur" dedi.
Bu tartışma sırasında, Meclisin Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nda değişiklik yapma yetkisine sahip olup olmadığı konusunda da görüşler dile getirildi. Eyüp Sabri Efendi, "Bizde öteden beri kavanini mevzuamızda Millet Meclislerinin gerek Kavanini Esasiye ve gerek Teşkilat-ı Esasiyeyi tadile salahiyeti vardır" diyerek, Meclis'in bu yetkisini savundu.
Antalya Milletvekili Rasif Efendi, "Bilirsiniz ki bu Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Türk milletinin asırlardan beri hukukunu istirdat için mücadele ederek elde ettiği bir hakkıdır. Bugün Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nun bazı maddelerini tavzih ile hakkın ebediyen bu milletin kendi eli ile idare edileceğini aleme ilandan başka bir şey değildir" dedi.
Eskişehir Milletvekili Emin Bey ise, Cumhurbaşkanı seçiminin 4 yılda bir yapılmasını önererek, "Reisicumhur intihabını (seçimini) yaptıktan sonra Reisicumhur fırka haricinde ve milletin babası şeklinde olmalı" ifadesini kullandı.
4. Oylama ve Kabul:
Görüşmelerin ardından kanun teklifinin maddelerinin oylamasına geçildi.Devletin yönetim şeklini Cumhuriyet olarak belirleyen ilk madde kabul edildi ve Genel Kurul'da "Yaşasın Cumhuriyet" nidaları yükseldi.
Teklifin tüm maddeleri oy birliği ile kabul edilerek, Meclis, Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nda yaptığı değişiklikle devletin yönetim şeklini Cumhuriyet olarak belirledi.
5. Coşku ve Kutlama:
Cumhuriyet'in ilanı şerefine o gece 101 pare top atılmasına ilişkin verilen 3 ayrı önerge kabul edildi.
6. Cumhurbaşkanlığı Seçimi:
Ardından Cumhurbaşkanı seçimine geçildi. 158 milletvekilinin katıldığı seçimde oy birliğiyle Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye'nin ilk Cumhurbaşkanı seçildi.
Atatürk, Cumhurbaşkanı sıfatıyla yaptığı ilk konuşmada, milletin iradesine vurgu yaptı ve Teşkilat-ı Esasiye Kanunu'nun kabulünden duyduğu memnuniyeti dile getirdi.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder