ÇÖREKTEN JELİBONA

KÖY PAZARLARI TEZGAHLARINDA JELİBON, CİPS, BİSKÜVİ

ÇAYIN YANINDA HALA KAYMAKLI BİSKÜVİ,  CİPS Mİ YİYORSUNUZ?

Köy pazarlarında bir zamanlar yerel otlardan yapılmış gözlemeler, mis gibi kokan ekmekler, annelerimizin elinden çıkma çörekler vardı; şimdi ise renkli paketler, abur cubur reyonları ve parlak jelibonlarla dolmuş tezgâhlar... İnsanlar, çayın yanına kaymaklı bisküvi ya da janjanlı cipsler uzatır olmuş. Peki, nerede kaldı o eski tatlar, o doğal dokunuş? Köy pazarı, tarladan gelmiş domates, dalından kopmuş üzüm, köyün taş fırınından çıkma ekmek demekti; bu dönüşüm nasıl geldi, nasıl girdi köyün pazarına bu işlenmiş gıdalar?

Reklamlar çocukların zihinlerini çalıyor, rengârenk paketler onların gözlerini kamaştırıyor. Avrupa’da bu kadar reklam görmek mümkün değil, yiyecekler oldukça iyi denetleniyor, reklamların çocukları etkilemesi sıkı kurallara bağlanmışken, burada neden bir önlem alınmış değil? 

Çocuklar, bilinçsizce bu paketleri açıyor; büyüdüklerinde ise işlenmiş gıdalardan başkasını bilmeyen bir nesil olarak karşımıza çıkıyorlar. Eskiden köyde sofraya oturmak, toprağın sunduğu nimetin değerini bilmek demekti; şimdi ise sağlıksız bir hızla tüketilen bu yapay tatlara kapılmış bir nesil var. Obezite, kanser, kalp hastalıkları, şeker hastalıkları...

Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre, dünya genelinde obezite oranları son yıllarda dramatik bir artış gösteriyor: Her sekiz kişiden biri, yani dünya çapında 1 milyardan fazla insan, obezite ile yaşıyor. DSÖ'nün araştırmaları, küresel yetişkin obezitesinin 1990’dan 2022’ye iki katına çıktığını, ergen obezitesinin ise dört katına yükseldiğini ortaya koyuyor. Obezite oranlarının en fazla arttığı bölgeler arasında  Karayipler, Orta Doğu ve Kuzey Afrika gibi alanlar yer alıyor. Sağlıksız gıda tüketiminin artışı, hareketsizlik ve besleyici gıdalara erişim zorluğu gibi faktörler, bu sorunu derinleştirirken, düşük ve orta gelirli ülkelerdeki çocukları ve yetişkinleri özellikle savunmasız bırakıyor.

Yetişkinler bile bu değişime kayıtsız değil. Çayın yanına bisküvi ikram etmek kolay geliyor; hazır paketlerden bir paket cips açmak alışkanlık halini almış durumda. Geleneksel lezzetler unutulurken, köyde dahi insanlar doğallıktan uzaklaşmış, şehirdeki sağlıksız alışkanlıklara kapılmış halde. Sahi, bu köy pazarlarında neyi kaybettik biz? Bu renkli paketlerin arkasında, sağlıklı bir nesil yetiştirme idealini mi, yoksa köyün kendine has ruhunu mu?

Özlemle hatırlanan o eski tezgâhlara, yerel tatlara, sağlıklı geleneklere dönüşün zamanı gelmedi mi?