ÇATIŞMA TEORİSİ
REKABETLE KİMLİK YARATMAK
GRUPLARI BİRLEŞTİRMEK VE BÖLMENİN POLİTİKADA, POPÜLER MEDYA STRATEJİLERİNDE, SOSYAL MÜHENDİSLİKTE VE SURVİVOR GİBİ PROGRAMLARDA KULLANIMI
CIA VE SOSYAL MÜHENDİSLİKTE ÇATIŞMANIN STRATEJİK OLARAK KULLANIMI VE TOPLULUKLARIN KONTROL EDİLMESİ
SOSYAL KİMLİKLER REKABETLE GÜÇLENİYOR
NEVİN BİLGİN
Rekabetin ve çatışmanın, sosyal kimliklerin yaratılması ve toplumsal çatışmaları arttırmada kullanımı psikolojik bir yöntem.
Sosyal Psikoloji Uzmanı Muzaffer Şerif’in Robbers Cave adı verilen Haydutlar Mağarası Deneyi, insan psikolojisinin en derin yönlerinden birini ortaya çıkararak rekabetin, sosyal kimlik yaratımında nasıl güçlü bir araç olduğunu göstermiştir.
Toplumsal çatışmaların temeline ışık tutan bu çalışma, bireylerin grup aidiyeti ve rekabet ortamında nasıl hızla ayrımcı ve dışlayıcı bir tutum geliştirdiğini gözler önüne sermiştir.
Muzaffer Şerif'in bulguları, günümüzde siyasetten popüler medya stratejilerine kadar sosyal mühendisliğin temel yapı taşlarını oluşturduğu gibi CIA gibi istihbarat kuruluşlarının dahi dikkatini çekmiştir.
Bu etkileyici deney, yalnızca bilimsel alanda değil, kültürel ve stratejik platformlarda da geniş yankı bulmuştur; Survivor gibi rekabet esaslı programlar ve William Golding’in Nobel ödüllü romanı Sineklerin Tanrısı bu deneyden esinlenen kurgular arasında yer almıştır.
Rekabetin Ateşlediği Sosyal Kimlik
1954 yılında gerçekleştirilen Robbers Cave Deneyi'nde, Şerif sıradan çocukları iki gruba ayırarak onları kendi kimliklerini oluşturup diğer gruba karşı rekabete girmeye teşvik etmiştir. Her iki grup, hızla kendi ritüellerini, sembollerini ve normlarını oluşturmuştur. Diğer gruba karşıysa önyargı ve düşmanca tutum geliştirmiştir.
Bu durum, Şerif’in “gerçekçi çatışma teorisi” adını verdiği hipotezini doğrulamışı: sınırlı kaynaklar ve rekabet, gruplar arasında kaçınılmaz bir çatışma yaratmıştır. Deney, grup kimliklerinin dışlayıcı bir kimlik oluşturma gücünü çarpıcı bir şekilde gözler önüne sermiştir.
Çatışmanın Çözümüne Dair Etik Tartışmalar
Şerif, grupları ortak bir hedef etrafında birleştirerek çatışmanın ortadan kalkabileceğini göstermeye çalışmıştır. Ancak bu tür manipülatif yaklaşımlar etik eleştiriler almıştır; çocuklar, farkında olmadan bir sosyal mühendislik deneyi içerisinde yönlendirilmiştir. Bu eleştirilere rağmen deneyin sonuçları, gerçekçi çatışma teorisinin sosyal psikolojide kabul görmesine yol açmış ve toplumsal çatışmalara bakış açısını değiştirmiştir.
CIA ve Sosyal Mühendislik: Stratejik Bir Araç Olarak Çatışma
Şerif’in deneyleri, CIA gibi kuruluşların stratejik planlamasında bir rehber haline gelmiştir. CIA raporlarına kadar giren bu çalışma, sosyal kimliklerin nasıl manipüle edilebileceğini, toplulukların nasıl kontrol edilebileceğini ve hatta toplum mühendisliği teknikleriyle grupların çatışma ya da iş birliği içinde nasıl yönlendirilebileceğini göstermiştir. Bu bulgular, yalnızca akademik alanda değil, aynı zamanda politik ve askeri stratejilerde de derin etkiler yaratmıştır.
Survivor Örneği
Robbers Cave Deneyi’nin yapıldığı yıl yayımlanan William Golding’in Sineklerin Tanrısı romanı, benzer bir sosyal çatışma hikayesi sunarak dikkat çekmiştir.
Yine modern dünyada büyük ilgi gören Survivor gibi yarışma programları da, bireylerin grup içinde kimlik oluşturma ve rekabet yoluyla karşı gruba üstün gelme teması üzerine kurulmuştur. Bu programlar, Şerif’in deneyinde olduğu gibi, sosyal kimliklerin nasıl rekabetle güçlendiğini izleyiciye çarpıcı bir şekilde sunmaktadır.
Muzaffer Şerif’in Robbers Cave Deneyi, rekabetin sosyal kimlik oluşumundaki güçlü rolünü ve toplumsal çatışmaların temel dinamiklerini anlamak için eşsiz bir model sunmaktadır. Deneyin bulguları, yalnızca grup kimliğinin bireysel tutumları nasıl şekillendirdiğini değil, aynı zamanda bu tür ayrımların sosyal mühendislik alanında nasıl kullanılabileceğini de göstermektedir.
Muzaffer Şerif Başoğlu Kimdir?
Muzafer Şerif Başoğlu, asıl adıyla Muzafer Sherif, 29 Temmuz 1906’da İzmir’in Ödemiş ilçesinde doğmuş ve 16 Ekim 1988’de Alaska’da vefat etmiştir. Türk asıllı Amerikalı sosyal psikolog olarak tanınan Sherif, sosyal yargı kuramı ve gerçekçi çatışma teorisi gibi önemli katkılar yapmıştır. İstanbul Üniversitesi’nde felsefe eğitimi aldıktan sonra Harvard ve Columbia Üniversitelerinde yüksek lisans ve doktora eğitimini tamamlamıştır.
Sherif, sosyal psikolojinin öncülerinden biri olarak, sosyal normlar ve grup dinamikleri üzerine yaptığı deneysel çalışmalarla alana büyük katkılarda bulunmuştur. Çalışmaları, toplumsal çatışmaların ve barışın anlaşılmasının önemine vurgu yapan teorileri içerir. Hem Türkiye’de hem de ABD’de akademik kariyerine devam eden Sherif, psikoloji alanında geniş bir etki yaratmıştır.
Kaynakça:
Hırsızlar Mağarası: Sineklerin Tanrısı Ve Survivor'a İlham Veren Deney
Muzaffer Şerif Başoğlu - Biyografya
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder