ATATÜRK GEOMETRİ KİTABI YAZIP GEOMETRİ TERİMLERİNİN TÜRÇE KARŞILIKLARINI BULMASAYDI NE OLACAKTI? 

İÇTERS AÇIYA "Zaviyetan-ı Mütekabilatün-ı Dahiletan" DENECEKTİ

MÜSELLES-İ MÜTESAVİÜ'L-ADLA: EŞKENAR ÜÇGEN

MÜSELLES-İ MÜTEZAYİFÜ'L-ADLÂ: ÇEŞİTKENAR ÜÇGEN

NEVİN BİLGİN 

Atatürk, yalnızca asker ve devlet adamı değil, aynı zamanda büyük bir eğitimciydi. Ülkenin gelişimi için eğitimin önemini bilen Atatürk, bilim ve kültür alanındaki çalışmalara da öncülük etti. Bu amaçla, okullarda okutulmak üzere kendi eliyle yazdığı bir geometri kitabı hazırladı ve Arapça ile Osmanlıca terimlerin yerine Türkçe karşılıklar buldu. Eğer Atatürk bu çalışmayı yapmasaydı, bugün “iç ters açı” yerine “zaviyetan-ı mütekabilatün-ı dahiletan” gibi karmaşık terimler kullanıyor olacaktık.

Atatürk’ün kendi eliyle yazdığı bu geometri kitabında Türkçe terimler şöyle çevrildi: boyut, uzay, yüzey, çap, yarıçap, kesit, yay, çember, teğet, açı, açıortay, iç ters açı, dış ters açı, taban, eşkenar, kırık çizgi, yatay, düşey, dikey, yöndeş, üçgen, dörtgen, eşkenar, köşegen, ikizkenar, paralelkenar, yanal, yamuk, artı, eksi, çarpı, bölü, eşit, toplam, oran, orantı, türev, alan, varsayım ve gerekçe.

Türk Dil Kurumu Başuzmanı A. Dilaçar, bu konuda şöyle anlatıyor:

"Atatürk, ölümünden 1.5 yıl önce, 1936-1937 yılı kış aylarında Dolmabahçe Sarayı'nda bu kitabı kendi eliyle yazdı. 1936'da Atatürk, beni özel kalem müdürü Süreyya Anderiman ile birlikte Beyoğlu’ndaki Haşet Kitabevi’ne gönderdi. Gördüğümüz geometri kitaplarından birer tane aldık. Atatürk ile birlikte gözden geçirerek yazılacak kitabın genel taslağını oluşturduk. Bir süre sonra ben ayrıldım. Kış aylarında Atatürk bu yapıt üzerinde çalışmaya devam etti ve nihayet geometri kitabı ortaya çıktı. İngilizlerin Büyük Alfred’i, Almanların Büyük Friedrich’i eğitici yapıtlar bırakmıştı; Atatürk de böyle bir miras bırakmak istedi."

Bu kitabın yazar kısmına kendi ismini koymadı; kitapta herhangi bir isim bulunmamaktadır.

Kaynakça: 

Atatürk, Mustafa Kemal, Geometri, Panama Yayıncılık