CHP PROGRAMI FAŞİST ÜLKE PROGRAMLARINDAN ETKİLENDİ Mİ?
RECEP PEKER'İN CHP'DE FAŞİZM ARAYIŞI VAR MIYDI?
ATATÜRK VE PEKER İLİŞKİSİ
İNÖNÜ YERİNE ÇAKMAK MI CUMHURBAŞKANI OLACAKTI?
CHP 1935 Kurultayı ve Program Taslağındaki Değişiklik Faşist Ülke Program Taslaklarından Etkilendi Mi?
NEVİN BİLGİN
Hasan Rıza Soyak, Atatürk’ün özel kalem müdürü ve cumhurbaşkanlığı genel sekreteri olarak görev yaparken, Atatürk ve Recep Peker (Recep Peker, Türkiye'nin 6. başbakanı olarak 7 Ağustos 1946 - 10 Eylül 1947 tarihleri arasında görev yapmış bir asker ve siyasetçidir . CHP Genel Sekreterliği de yapmıştır) arasındaki ilişkiler hakkında bazı iddialarda bulunmuştur.
Soyak’ın anılarına göre, Peker’in ve hatta daha sonrasında İsmet İnönü’nün gözden düşme sebepleri arasında, Peker’in faşist partileri örnek alarak hazırladığı tüzük ve program taslaklarını Atatürk’e sunması da yer almaktadır.
Soyak, Peker’in bu taslakları Atatürk hayattayken yapılan son kurultaydan önce sunduğunu yazmıştır. Ancak bu bilgiye karşı çıkanlar, Peker’in bu öneriyi 1935 Kurultayı öncesinde sunmuş olması gerekeceğini, ancak Peker’in İtalya ziyaretinin bu kurultaydan sonra gerçekleştiğini belirtmektedir.
Faşist Ülke Program Taslaklarından Etkilendi Mi?
Bazı araştırmacılar ise Peker’in 1932 yılında Başbakan İnönü ile birlikte önce Sovyetler Birliği’ne, ardından da İtalya’ya gitmiş olmasının, faşist modellerden etkilenmiş bir program taslağı hazırlamasına zemin hazırlamış olabileceğini öne sürmektedir. Hafızasının yanıltmış olabileceği ihtimaliyle, Soyak’ın anlatımına eleştirel yaklaşımda bulunanlar da bulunmaktadır.
Peker, 1936 ortalarına kadar CHP Genel Sekreteri olarak görevine devam etmiş, partinin örgütlenmesi ve ideolojisinin formülasyonu üzerine çalışmıştır. Üstelik üniversitelerde verilen inkılap tarihi derslerini anlatmaya ve CHP’nin ideolojisini şekillendirme çabalarına da katkıda bulunmuştur.
Fevzi Çakmak Mı Cumhurbaşkanı Olacaktı?
Soyak’ın anılarında, Peker’in hazırladığı iddia edilen bu taslakları İnönü ile de ilişkilendirdiği görülmektedir.
Soyak ayrıca, Atatürk’ün, İnönü yerine Fevzi Çakmak’ın cumhurbaşkanı olmasını sözlü olarak vasiyet ettiğini de iddia etmektedir.
Bu iddialar nedeniyle Soyak’ın anılarına eleştirel yaklaşarak, dönemsel politik mücadelelere müdahalede bulunmaya çalışan ancak başarılı olamayan bir figür olarak değerlendirenler de bulunmaktadır.
Peker’in Faşizme Yönelik Yaklaşımı
Peker, kaleme aldığı çeşitli metinlerde ve yaptığı konuşmalarda görüşlerini açıkça ortaya koymuştur. 1930’lu yıllarda liberalizme ve parlamentarizme giderek daha sert eleştiriler yönelten Peker, faşizmi Türkiye için tehlikeli akımlardan biri olarak görmüş; faşizmin sınıf çatışması yaratan liberalizm ve sosyalizme karşı çıkmasını kısmen haklı bulmakla birlikte, Kemalizm’in yaklaşımını faşizmden ayrıştırmaya özen göstermiştir.
Özellikle Nazi Almanyası’ndan farklı olarak Türkiye’nin ırkçılığı ve yayılmacılığı reddettiğini vurgulamıştır.
Peker’in Almanya ve İtalya örnekleriyle ilgilenmesi, ayrıca o dönemin pragmatik modernist yaklaşımı çerçevesinde değerlendirilmektedir. Bu yaklaşımı fazlasıyla otoriter eğilimlere sahip ve etkili bir politikacı olarak, partinin daha liberal eğilimler taşıyan kanadından eleştiri almıştır. Devlet üzerinde parti kontrolünü arttırma çabaları da genel sekreterliğinin sonunu getirmiştir.
Kaynakça:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder