TURAN İTİL VE AYHAN SONGAR'IN 1980 SONRASINDA CEZAEVLERİNDEKİLER ÜZERİNDE YAPTIĞI ARAŞTIRMA, 1985 MECLİS TUTANAKLARINDA

NEVİN BİLGİN 

Psikiyatrist Turan İtil'in 1980 darbesinin ardından cezaevlerine girenler üzerine yaptığı bilimsel çalışmaların 1985 yılında TBMM gündemine taşındığı görülüyor. 

Tutanaklarda depresyon ve anksiyete tedavisinde kullanılan ilaçların, kişilerin rızası alınarak uygulandığı yeralıyor. 

 Psikiyatrist Ayhan Songar'ın sözü edilen araştırmada 'sol eğilimli teröristlerin ağırlıkla köy kökenli olduğunu ve akrabalarında suçluluğun yüksek olduğunu yani genetik olarak suçlu olduklarını ortaya çıkardığı belirtiliyor. 

TBMM tutanaklarına göre, 15 Mayıs 1985’te dönemin Halkçı Parti ve Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) İçel Milletvekilli Ali İhsan Elgin, Sağlık ve Sosyal Yardımı Bakanı Mehmet Aydın’ın yanıtlaması talebiyle konuyla ilgili soru önergesi verdi.

Elgin, ABD ve Avrupa'da insanlar üzerinde denenmemiş ve piyasaya sürülmemiş ilaçlar ya da kimyasal maddelerin ruhsat alınmadan Türkiye'ye sokulup sokulamayacağını sordu; bu ilaçların HZİ Vakfı ve Turan İtil tarafından izinsiz denediği yönündeki iddialara yanıt verilmesini istedi.

Mehmet Aydın, yanıtında, ABD'de yasaklı ilaçların Türkiye'ye sokulamayacağını, HZİ Vakfınca uygulanan ilaçlar hakkında Bakanlık tarafından yapılan incelemede, "Bahis konusu ilaçların esas itibariyle (depresyon ve anksiyete tedavisinde kullanılan) benzodiazepine; dihydroiso; benzofuran ; 4 methyl piperazine-l-carforeylate ve türevleri yapısında oldukları" ve ilaçların uygulandığı kişilerin rızalarının alındığı, böylece Anayasa'nın öngördüğü şartlara uyulduğunu belirtti.

Soru önergesinde ne vardı? 

İçel Milletvekili Ali İhsan Elgin'in bir vakıf tarafından insanlar üzerinde araştırma yapıldığı iddiasına ilişkin sorusu ve Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Mehmet Aydın'ın yazılı cevabı (7/465):

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı'na,
Aşağıdaki soruların Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı Mehmet Aydın tarafından yazılı olarak cevaplandırılmasına aracılığınızı saygılarımla arz ederim.

ABD ve Avrupa'da insanlar üzerinde denenmemiş, dolayısıyla piyasaya sürülmemiş ilaçlar ya da kimyasal maddeler, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'ndan ruhsat alınmadan Türkiye'ye sokulabilir mi?

Ruhsat alınmış bile olsa, bu tür ilaç ya da kimyasal maddeler Türkiye'de insanlar üzerinde denenebilir mi?

HZİ Vakfı, yapmış ve yapmakta olduğu ilaç deneyleri için Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'ndan izin almış mıdır? Eğer varsa, izin belgeleri nerededir?

HZİ'de insanlar üzerinde denenen ilaç ya da kimyasal maddelerin isimleri ve kimyasal bileşikleri nedir?

Nokta dergisinde kobay olarak adları geçen kişilere hangi ilaçlar ya da kimyasal maddeler verilmiştir?

HZİ Vakfı, insanlar üzerinde denemek üzere Türkiye'ye getirdiği ilaçlar için Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı'ndan ruhsat almış mıdır? Eğer almışsa, ruhsat belgeleri nerededir?

Nokta dergisinde kobay olarak adları geçen kişiler, HZİ Vakfı'nda aldıkları ilaç ya da kimyasal maddelerin isimleri, kullanım alanları, yan etkileri ve uzun vadeli tesirleri konusunda kendilerine hiçbir bilgi verilmediğini belirtmektedir. Bu uygulama, Türkiye'de ilaç araştırmaları için geçerli olan kurallara uygun mudur?

Psikiyatrist Prof. Dr. Turan İtil, 1975 yılında AIBD'de Psikofarmakoloji Bülteni adıyla yayımlanan dergide, Türkiye'de ilaç araştırmasına katılan deneklerden rıza belgesi alındığını yazmaktadır. Ancak, Nokta dergisinde kobay olarak adları geçen kişiler, böyle bir form imzalamadıklarını söylemektedirler. Eğer böyle belgeler varsa, bunlar nerede muhafaza edilmektedir?

Türkiye'de insanlar üzerinde ilaç araştırmaları yapan başka kişi ya da kuruluşlar var mıdır?

İstanbul Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı öğretim görevlilerinden Prof. Dr. Ayhan Songar, Prof. Dr. Adnan Ziyalan ve Doç. Dr. Ertaç İlkay'ın HZİ Vakfı ile ilişkileri nedir? Vakfın ilaç araştırmalarına katıldıkları belgelerle sabittir. Ayrıca adı geçen doktorlardan bazıları, İstanbul Tıp Fakültelerinde başka elektroensefalogram (EEG) cihazları olduğu hâlde hastalarını EEG çekimi için HZİ Vakfı'na yollamaktadır. Buna neden gereklilik duyulmuştur?

Kaynakça: 

https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c016/tbmm17016100.pdf

https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c016/tbmm17016fih.pdf

https://www5.tbmm.gov.tr/develop/owa/td_v2.sayfa_getir?sayfa=374&v_meclis=1&v_donem=17&v_yasama_yili=&v_cilt=16&v_birlesim=100