Çin'in Latin Amerika'daki Artan Etkisi: Tarihsel Kökenler, Ekonomik Bağlar ve Jeopolitik Kaygılar

Nevin Bilgin

Çin'in Latin Amerika'daki etkisi  en önemli gelişmelerinden biri haline geldi. Pekin, bölgedeki birçok ülkeyle ekonomik, kültürel ve güvenlik bağlarını güçlendirerek, özellikle Brezilya ve Venezuela gibi ülkelerde önemli bir stratejik varlık oluşturdu. Ancak bu hızlı büyüme, Washington ve diğer Batılı başkentlerde ciddi endişelere yol açtı. Çin’in bölgedeki artan etkisi, yalnızca ticaretin ötesine geçip, jeopolitik ve güvenlik alanlarında da yankı uyandırmaya devam ediyor.

Tarihsel Bağlar ve Erken Dönem Etkileşim

Çin’in Latin Amerika ile olan ilişkileri, 16. yüzyıldaki Manila Galleon ticaret yolu ile başlar; bu yol Çin ile Meksika arasında porselen, ipek ve baharat gibi değerli malların alışverişine olanak tanıdı. Ancak Çin’in bölgeye yönelik daha derin bağları, 19. yüzyılın ortalarına kadar göçmen iş gücüyle sınırlıydı. 1840'larda Çinli işçiler, genellikle şeker tarlalarında veya gümüş madenlerinde sözleşmeli işçi olarak çalışmak üzere Latin Amerika'ya gönderildi. 20. yüzyıl boyunca, Çin'in bölgeyle olan etkileşimi, Çin'in iç karışıklıklarına odaklanmasından ötürü sınırlı kaldı.

Ekonomik Yükseliş ve Çin'in Ticaret Politikası

Çin’in Latin Amerika ile olan ekonomik bağları, 2001 yılında Çin’in Dünya Ticaret Örgütü'ne katılmasının ardından hızla gelişmeye başladı. 2000’lerin başında, Çin’in Latin Amerika’ya yaptığı ihracat, bölge ihracatının sadece %2’sini oluşturuyordu; ancak 2021 yılı itibariyle bu rakam 450 milyar doları aşmış durumda. Çin, şu anda Güney Amerika'nın en büyük ticaret ortağı olmasının yanı sıra, Latin Amerika’nın ikinci en büyük ticaret ortağıdır.

Çin’in Latin Amerika’daki ekonomik etkisi, başta soya fasulyesi, bakır, petrol ve diğer hammaddelerin ticareti ile derinleşmiştir. Ancak eleştirmenler, Çin’in bu ticaretin karşısında düşük maliyetli tüketim malları ithal ettiğini ve bu durumun yerel endüstrilerin rekabet edebilirliğini zayıflattığını savunuyor. Pekin, aynı zamanda Latin Amerika’daki enerji ve altyapı projelerine büyük yatırımlar yapmaktadır ve bu yatırımlar, Çin'in bölgedeki jeopolitik hedeflerini desteklemektedir.

Çin'in Yumuşak Gücü ve Siyasi Stratejiler

Çin’in bölgedeki ekonomik ilişkilerinin yanı sıra, yumuşak güç kullanarak etki alanını genişletme arzusu da dikkat çekicidir. Pekin, kültürel, diplomatik ve eğitimsel bağları güçlendirmek için çeşitli stratejiler uygulamaktadır. Bu stratejiler, Çin’in Latin Amerika’daki hükümetlerle olumlu ilişkiler kurmasına ve kendisini Batılı ülkelerin alternatifi olarak tanıtmasına yardımcı olmaktadır. Çin’in "Güney-Güney işbirliği" çerçevesinde bölgeye sunduğu yatırım, yardımlar ve ticaret fırsatları, Pekin’in yerel hükümetlerle güçlü ilişkiler geliştirmesini sağlamaktadır.

Çin, bölgeye yönelik siyasi etkisini artırırken, 21. yüzyılda bölgedeki en fazla üst düzey ziyaret gerçekleştirilen ülke oldu. Eski Çin Devlet Başkanı Jiang Zemin'in 2001'deki Latin Amerika turu, bu ilişkilerin daha da güçlenmesine olanak tanımıştır. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ise, 2013 yılından itibaren bölgeyi beş kez ziyaret etti ve bu durum Çin’in bölgedeki etkisinin sürekli bir şekilde arttığını göstermektedir.

Ekonomik Bağımlılık ve Güvenlik Endişeleri

Ancak, Çin’in Latin Amerika’daki etkisi yalnızca ekonomik fırsatlar yaratmakla kalmamış, aynı zamanda bölgeyi büyük bir borç yüküne de sokmuştur. 2005 yılından itibaren Çin, Latin Amerika ve Karayipler’e 120 milyar dolardan fazla kredi sağlamıştır. Bu kredilerin büyük kısmı, enerji ve altyapı projeleriyle ilgilidir. Venezuela, Çin’e olan borcuyla dikkat çekerken, Brezilya da büyük bir borç yükü altındadır. Çin, aynı zamanda bölgedeki stratejik altyapılara – limanlar, enerji hatları gibi – sahip olma konusunda da önemli bir konum elde etmiştir. Bu durum, bazı ülkelerde, özellikle ulusal güvenlik açısından, endişelere yol açmaktadır.

Gelecek Perspektifleri

Çin’in Latin Amerika’daki etkisi, sadece ekonomik büyüme ve ticaretin ötesine geçmiştir. Pekin, bölgedeki hükümetlere stratejik yardımlar sunarak, bir yandan bölgesel güvenliği şekillendirmekte ve diğer yandan küresel olarak jeopolitik hedeflerini sürdürmektedir. Ancak bu artan ekonomik ve siyasi etki, Latin Amerika ülkeleri için bazı ikilemleri de beraberinde getirmektedir. Çin’in borç verme politikaları, çevre ve işçi standartları, altyapı üzerindeki kontrolü gibi meseleler, bölgedeki ülkeler için önemli sorunlar yaratabilir. Bu bağlamda, Çin’in Latin Amerika’daki etkisi, sadece ticari fırsatlar değil, aynı zamanda önemli güvenlik ve bağımlılık sorunlarını da gündeme getirmektedir.

Kaynakça: 

https://www.cfr.org/backgrounder/china-influence-latin-america-argentina-brazil-venezuela-security-energy-bri?form=MG0AV3

https://latinvex.com/chinas-growing-influence-in-latin-america/?form=MG0AV3

https://www.stimson.org/2020/the-china-india-pakistan-triangle-origins-contemporary-perceptions-and-future/?form=MG0AV3

https://en.wikipedia.org/wiki/Disputed_territories_of_India?form=MG0AV3

ANTİ ENTELEKTUALİZM DEVRİ

BİLGİYE KAPALI, BELDEN AŞAĞI MİZAH, KISA, VURUCU, EĞLENCELİ ŞEYLER DUYMA İSTEĞİ

NEVİN BİLGİN

Bilgi içerikli konuşma yaptığınızda çoğu kez sözünüzün kesildiğini, dinlenmek istenmediğinizi, hatta üstüne aşağılandığınızı hatırlayın. İşte yeni dönem anti-entelektüalizm. 

Bilgi ve derin düşünce yerine, kısa, vurucu, çarpıcı, eğlenceli, çoğunlukla da belden aşağı şeyler duyma isteği. 

Bu eğilim, yalnızca bilgiye ve düşünce emeğine duyulan güvensizlikten ibaret değil; aynı zamanda, entelektüel çabayı değersizleştiren bir kültürel yapının da yansıması.

Türkiye’de ise bu olgu, toplumsal olarak da yaygınlık kazanırken, eğitim politikalarında kök salmış durumda. 

Anti-entelektüalizmin en somut izleri, eğitim sisteminde görülebilir. Türkiye’de, eğitim politikaları sıklıkla “strateji,” “kalite,” ve “performans” gibi çekici başlıklarla süslenirken, bu kavramların altı boşaltılarak ticari ve yüzeysel bir düzlemde uygulanmıştır. 

Eğitimin Ticarileşmesi

Yapılan analiz çalışmalarında, “kalite” ve “performans” kavramları aracılığıyla bilginin değersizleştirdiğini ve eğitimde anti-entelektüalist bir yaklaşımın pekiştirildiğini ortaya koymaktadır. Eğitim, bir düşünce eylemi ve özgürleştirme aracı olmaktan çıkmış; ölçülebilir hedefler ve finansman odaklı bir yapıya bürünmüştür.

Eğitimin ticari bir ürün gibi ele alınması, anti-entelektüalizmin en açık tezahürlerinden biridir. Bu mantık, eğitimi bir “pazar” olarak görmekte ve bireylerin entelektüel kapasitelerinden ziyade, piyasadaki rekabet güçlerini artırmayı hedeflemektedir. Bilgi, nitelik yerine nicelikle değerlendirildiğinde, öğrenme sürecinin ruhu kaybolur hale gelmiştir. 

Medya ve Popüler Kültürün Rolü

Popüler kültür, anti-entelektüalizmin yayılmasında önemli bir rol oynamaktadır. Medya aracılığıyla, kısa, yüzeysel ve eğlence odaklı içeriklerin teşvik edilmesi, derin düşüncenin cazibesini yitirmesine yol açmaktadır.

Bu durum, entelektüel tartışmaların ve akademik çalışmaların "elitist" veya "ulaşılamaz" olarak görülmesine neden olmaktadır. 

Ziya Gökalp’in "medeniyet" ve "hars" kavramları üzerinden dile getirdiği gibi, toplumun entelektüel bilgiyle kurduğu mesafe, yalnızca bir algı sorunu değil, aynı zamanda yapısal bir eksiklik olarak da karşımıza çıkmaktadır.

Aydınların halk ile bağ kurması gerektiğini savunan Gökalp, bu kopukluğu gidermenin bir yolu olarak entelektüel emeği toplumun hizmetine sunmayı önermiştir.

Bilginin Küçümsenmesi

Anti-entelektüalizm yalnızca bir eğitim politikası sorunu değil, aynı zamanda toplumsal yapıyı derinden etkileyen bir olgudur. Bilginin küçümsenmesi ve uzmanlığın değersizleştirilmesi, popülist söylemleri güçlendirmiş ve toplumsal kutuplaşmayı derinleştirmiştir. 

Entelektüeller, bu bağlamda, elitizmle suçlanarak dışlanmış; toplumun geniş kesimleri, popülist liderlerin basitleştirilmiş söylemlerine açık hâle gelmiştir.

Düşünce Emeği "Gereksiz ve Lüks"

Bu kültürel ortamda, düşünce emeği “gereksiz” bir lüks olarak görülür. Eğitimden sanata, siyasetten gündelik yaşama kadar her alanda, derinlik yerine yüzeysellik ödüllendirilmektedir. Bu eğilim, toplumun entelektüel birikimini zayıflatmakta ve eleştirel düşünceyi marjinalleştirmektedir.

Kaynak: 

https://tr.wikipedia.org/wiki/Antientelekt%C3%BCalizm?form=MG0AV3

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3901068?form=MG0AV3

https://www.britannica.com/topic/anti-intellectualism

https://www.sabahulkesi.com/2024/01/01/bir-ahir-zaman-cahiliyesi-olarak-anti-entelektueeller/

https://birikimdergisi.com/guncel/8037/anti-entelektualizmin-zaferi-antik-romadan-ankara-ve-washingtona-uzanan-bir-seruven