SÖZDE BİLİM VE 

MANİPÜLASYON, KOMPLO TEORİLERİ

ALTERNATİF SAĞ VE SÖZDE BİLİM İLİŞKİSİ

NEVİN BİLGİN 

Bilimin temel hedefi gerçeğe ulaşmaktır. Ancak bilimsel görünüm altında sunulan, fakat bilimsel yöntemlerin gerektirdiği şeffaflık, yeniden üretilebilirlik ve çürütülebilirlik gibi özellikleri taşımayan uygulamalar, "sözde bilim" olarak değerlendirilmektedir. 

Sözde bilim, genellikle belirsiz kavramları, abartılı iddiaları öne çıkararak kitleleri etkilemektedir. 

Şifacılık, frenoloji veya "kuantum terapi" gibi uygulamalar, bu tür çarpık bilim anlayışının öne çıkan örneklerindendir. 

Sözde bilimsel iddiaların belirli karakteristik özellikleri vardır:

Doğrulanamazlık: Ortaya atılan iddiaları çürütmek veya doğrulamak çoğu zaman mümkün değildir. Bu iddialar, örneğin "kuantum" gibi bilimsel görünülük kazandırılan ama içeriği boşaltılmış terimlerle sunulur.

Manipülasyon ve Komplo Teorileri

Kitlelerin Algısına Yönelik Manipülasyon: Hedef kitlenin bilgi düzeyinden ödün verilmeden, karmaşık terimlerin kullanılması yoluyla otorite algısı yaratılır.

Komplo Teorileri: Bilim insanlarının gerçeği gizlediği veya şeffaf olmadığı iddia edilir. Bu, destekçilere yüksek bir "aydınlık" hissi verir.

Bu özellikler, sadece bilimsel görünüm altında sunulan uygulamalarda değil, aynı zamanda siyasi ideolojilerde de kendini gösterebilir.

Popülizm ve Sözde Bilim

Alternatif sağ (alt-right), aşırı sağ ideolojilerden ilham alan ve genellikle beyaz ülkücülük üzerine inşa edilen bir harekettir. 2000'lerin sonlarında Amerika Birleşik Devletleri'nde ortaya çıkan bu hareket, özellikle internet üzerinden yayılıp genç nesiller arasında popüler hale gelmiştir. Alternatif sağın bilimle olan ilişkisi, çoğu zaman sözde bilimsel argümanları kullanmasıyla dikkat çeker.

Örneğin, alternatif sağ içinde "beyaz üstünlük" tezlerini savunanlar, genetik bilimi adına yanlış ve manipülatif veriler öne sürebilirler. Bu iddialar, bilimsel metodolojiyi görmezden gelen çalışmalara dayanır ve çoğu zaman, "biyolojik çeşitlilik" veya "evrimsel avantaj" gibi kavramları çarpıtarak kullanır. Oysa genetik bilimindeki ana akım görüşler, insanlar arasındaki genetik farklılıkların toplumsal ayrımcılığa gerekçe oluşturamayacağını savunur.

Post-Truth ve Manipülasyon

Alternatif sağ ideolojisi, sözde bilimle çoğu zaman "hakikat sonrası" (post-truth) kavramı çerçevesinde kesişmektedir. Hakikat sonrası, bireylerin ya da toplumların gerçeklerden çok kendi inançlarına uygun olan bilgilere inanmayı tercih ettiği bir durumu ifade eder. Bu ortam, sözde bilimsel argümanları yaymak için verimli bir zemin oluşturur.

Örneğin, iklim değişikliğini reddeden alternatif sağ görüşler, bilimsel topluluğun yaygın olarak kabul ettiği verileri manipüle eder. Sıkça "bilim insanlarının bir komplonun parçası olduğu" iddiasıyla kitleleri yanıltmaya yönelirler. Bu, hem bilimsel hem de toplumsal farkındalığı baltalayarak kamuoyunda kafa karışıklığı yaratır.

Sözde Bilim ve Sorumluluk

Sözde bilim ve onun üzerinden yükselen siyasi veya toplumsal hareketler, eleştirisel düşünmeyi tehlikeye atar. Bilimsel bilgi, toplumu ileri taşımak ve sorunlara çözüm önermek amacıyla kullanılmalıdır. Ancak manipülatif yöntemler ve çarpıtılan bilgiler, bireylerin karar verme mekanizmalarını zedeler ve kutuplaşmayı derinleştirir.

Bu nedenle, bilimsel okuryazarlığın artırılması, eleştirisel düşünme becerilerinin geliştirilmesi ve bilginin kaynağını sorgulama alışkanlığının kazandırılması çok önemlidir. Bilimin şeffaflığını ve kendi kendini düzeltme yetisini savunmak, sözde bilimin toplumda yarattığı zararı azaltmada temel bir rol oynar.

Kaynakça: 

https://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%B6zdebilim?form=MG0AV3

https://dergipark.org.tr/tr/pub/kaygi/issue/48125/622834

https://www.academia.edu/27112286/S%C3%B6zde_Bilimlerin_Karanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1nda_Gen%C3%A7li%C4%9Fin_Bilim_Me%C5%9Falesi_Proje_Raporu_

https://birikimdergisi.com/guncel/11843/alasi-bizde-uluslararasi-alternatif-sag