ABD'nin Gümrük Vergileri ve Uyuşturucu Fentanil Krizi

Nevin BİLGİN 

ABD'nin Çin'den gelen ithalata yönelik ek gümrük vergileri uygulayarak küresel ticaret politikalarını şekillendirmesi, çok çeşitli ürünleri kapsayan genel ekonomik önlemler olarak sunuldu. Bu ürünler arasında uyuşturucu fentanilin yapımına dönük maddeler de bulunuyor. 

ABD Başkanı Donald Trump'ın sık sık gündeme getirdiği ve özellikle hammaddelerinin Çin'den geldiği iddia edilen uyuşturucu fentanilin yapımında kullanılan maddelere de ek gümrük vergileri getirildi. 

Bu karar, ABD'nin Çin ile ticaret dengesi ve küresel rekabet üzerindeki politikalarının bir parçasıydı. Bununla birlikte, ABD'nin opioid krizini ele almadaki yaklaşımı da bu vergilerin gerekçelerinden biri haline geldi. Çin hükümetinin yasa dışı fentanil akışını yeterince engellemediği yönündeki görüşler, bazı sektörlerde ek önlemlerin alınmasına yol açtı.

Çin, yaklaşık on yıl önce fentanil ihracatında büyük bir role sahipti. Ancak 2019 yılında Çin hükümeti, fentanil ve türevlerine sıkı düzenlemeler getirerek bu maddelerin üretimini ve ihracatını kontrol altına aldı. Bu karar, uyuşturucu madde ticareti üzerindeki yasal düzenlemeleri artırırken, piyasada fentanilin bulunabilirliğini de değiştirdi. Ancak, fentanilin üretiminde kullanılan kimyasal öncüllerin Çin'den ihracatı, son yıllarda dikkat çekici bir şekilde artmaya devam etti.

2024 yılında ABD Temsilciler Meclisi Seçilmiş Komitesi, Çin'in fentanil krizinde kritik bir rol oynadığını belirterek, Çin’deki birçok şirketin fentanil üretiminde kullanılan temel kimyasal bileşenleri sağladığını öne sürdü. Bu kimyasalların Meksika'daki uyuşturucu kartellerine yönlendirildiği ve burada yasa dışı fentanil üretiminde kullanıldığı ifade edildi. Çinli suç şebekelerinin, bu kimyasalları kartellere satış yaparken üretim süreçleri hakkında ayrıntılı bilgiler sağladığı iddiaları, ABD’de tartışmalara yol açtı.

Gümrük vergileri, Çin'den gelen ürünlerin maliyetini artırarak genel bir ekonomik baskı oluşturmayı amaçlasa da, suç örgütlerinin faaliyetlerini tamamen durdurmada yetersiz kaldı. Çinli şirketlerin, Meksika’daki aracılarla iş yapmaya devam ettiği ve bazı üreticilerin ticaret engellerini aşmanın yollarını bulduğu gözlemlendi.

Çin'in Fentanil Düzenlemeleri ve Uluslararası Kontrolleri

2019 yılında Çin, ABD'nin taleplerine yanıt vererek fentanil ve türevleriyle ilgili tüm maddeleri sıkı kontroller altına alan ilk ülke oldu. Bu karar, küresel uyuşturucu ticaretiyle mücadelede insani bir adım olarak değerlendirildi. Çin hükümeti, bu düzenlemelerden sonra ABD'de ele geçirilen Çin kaynaklı fentanil maddelerine dair herhangi bir resmi rapor almadığını belirtti.

12 Mart 2024'te Çin'in Ulusal Tıbbi Ürünler İdaresi (NMPA), yeni bir beyaz kitap yayımlayarak fentanil ilaçlarının üretimi ve ihracatı hakkında görüşlerini paylaştı. Sözcü, kontrollü maddelerin dağıtımı ve denetimi konusunda alınan önlemlerin kapsamını açıkladı.

Şu anda Çin'de yalnızca dört fentanil ilacı klinik kullanım için onaylanmış durumda: 

- Fentanil

- Sufentanil

- Remifentanil

- Alfentanil

Bu ilaçların üretimi, yalnızca belirlenmiş üç şirket tarafından yapılabiliyor. Formülasyon üretimine ise beş şirket yetkilendirilmiş durumda. 2024 yılında Çin, yerli tıbbi kullanım ve ihracat için 100 kilogram fentanil hammaddesi üretti. Bunun yalnızca 12,3 kilogramı Güney Kore, Vietnam ve Filipinler gibi ülkelere ihraç edildi. Özellikle Çin'in Kuzey Amerika'ya hiçbir zaman fentanil ürünleri ihraç etmediği vurgulandı.

Fentanil ile ilgili tüm ilaçlar Çin'de kontrollü narkotikler olarak sınıflandırılmaktadır. Üretim ve dağıtım süreçleri devlet tarafından sıkı denetime tabi tutulmaktadır. İhracat süreçleri izin gerektirir ve uluslararası doğrulama mekanizmaları ile desteklenir. Ticaretin yasallığı, ihracat lisansı verilmeden önce detaylı şekilde incelendiği belirtilmektedir. 

NMPA, yasadışı ticaretin önlenmesine ve tıbbi ihtiyaçların sorumlu bir şekilde karşılanmasına yönelik denetim mekanizmalarını geliştirmeye devam etmektedir. Yetkililer, fentanilin yalnızca tıbbi amaçlarla kullanılmasını sağlamak için ihracat kontrollerini sıkılaştırma ve yasadışı kanalları engelleme hedefini sürdürüyor.

Ancak tüm bu durum yasa dışı yollardan ürünlerin ülkelere girişine engel oluşturmamaktadır. 

Kaynakça: 

https://www.newsweek.com/why-fentanyl-led-trumps-china-tariffs-2041294

https://www.channelnewsasia.com/east-asia/china-us-trump-tariffs-countermeasures-fentanyl-trade-economy-4974476

https://www.echemi.com/cms/2294730.html

https://www.bbc.com/turkce/articles/c148j5qx5xlo