Türkiye’de Erkekliğin Dönüşümü

Neoliberalizm, Ekonomik Krizler ve Maskülenliğin Yeniden İnşası

Erkek Modası Üzerine Etkileri

ERKEK MANGAL MI YAKMALI, YOGA MI YAPMALI

Nevin BİLGİN 

1990’lardan itibaren yaşanan ekonomik, kültürel ve siyasal dönüşümler, erkekliği yalnızca toplumsal bir kimlik olmaktan çıkarıp sürekli müzakere edilmesi gereken kırılgan bir iktidar formuna dönüştürdü.

Neoliberal politikaların yükselişi, hizmet sektörünün genişlemesi, aile yapısındaki değişimler ve siyasal otoritenin söylemsel müdahaleleri, erkekliğin hem maddi hem de sembolik temellerini yeniden şekillendirdi. Bugün erkeklik, hem görünürlüğü yöneten rekabetçi neoliberal performansın hem de krizlere karşı güç ve otorite vadeden geleneksel politik maskülenliğin arasında sıkışmış durumdadır.

Neoliberalizm ve  Beyaz Yaka

Neoliberal ekonomi, Türkiye’de 1980’lerden itibaren uygulamaya kondu ancak etkisini en güçlü biçimde 1990’lar ve 2000’lerde gösterdi. Sanayi toplumunun kas gücüne dayalı emekçi erkek imgesinin yerini, hizmet sektöründe çalışan, eğitimli, bireyci ve rekabetçi beyaz yakalı erkek aldı.

Bu dönüşüm yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda kültürel bir dönüşümdü.

Erkeklik giderek bedensel estetik, kişisel bakım, markalı tüketim ve iletişim becerileri üzerinden tanımlanmaya başlandı.

“Taş fırın erkeği” imajının karşısında bakımlı, esnek, estetik duyarlılığı olan metroseksüel erkek görünür hale geldi.

Neoliberal piyasa, erkekten kendini bir ürün gibi pazarlamasını talep etti, dış görünüş, beden yönetimi ve psikolojik dayanıklılık performansın bir parçası oldu.

Bu süreçte erkeklik, ilk kez bu kadar açık biçimde bir performans nesnesine dönüştü.

2008 Krizi ve Erkeklik Üzerine Etkisi

2008 Küresel Finans Krizi, yaşanan ekonomik dalgalanmalar, ücretli emeğin geniş kesimini güvencesiz bir konuma taşıdı. Çalışma hayatındaki esneklik, işsizlik riski, borçluluk ve örgütsüzlük, erkekliğin tarihsel olarak dayandığı geçim sağlayıcı rolünü sarstı.

Araştırmalar, neoliberal güvencesizliğin erkeklerde ciddi bir kimlik kırılması yarattığını ortaya koyuyor. 

Erkek, ekonomik rolünü kaybettiğinde ev içi otoritesi zayıflıyor.

İşsiz kalma korkusu, çalışma hayatındaki görünmez baskılar ve psikolojik tükenmişlik hissi, erkek kimliğinin kırılganlığını ortaya çıkarıyor.

Bir zamanlar doğal bir hak gibi görülen erkek iktidarı, ekonomik güvencesizlikle birlikte tartışmaya açılıyor.

Politik Maskülenleşme

Ekonomik kırılganlıkların ortaya çıkardığı güvensizliği en hızlı dolduran alan siyaset oldu.

Siyasi söylemler, son yıllarda giderek daha belirgin biçimde geleneksel, sert, otoriter ve korumacı bir erkeklik modelini öne çıkarıyor.

“Adam gibi adam”, “dik durmak”, “güçlü lider”, “er meydanı” gibi ifadeler, modern erkekliğin yaşadığı çöküşü telafi eden bir sembolik alan oluşturuyor.

Bu söylemler erkeklere iki şey vaat ediyor:

Kayıp otoritelerini geri alma

Kolektif bir güç hissi sunma

Kendi hayatında ekonomik veya duygusal olarak güç kaybeden erkek, bu boşluğu politik güç imgesi ile doldurmaya çallıştı. Böylece erkeklik, bireysel bir kimlik olmaktan çıkıp siyaset tarafından şekillendirilen ideolojik bir yapıya dönüştü. 

Mangal mı, Yoga mı?

Erkeklik, iki farklı ve çelişkili performans arasında sıkışmış durumda:

Neoliberal performans:

·Esnek, bakımlı, rekabetçi, dijital becerileri güçlü

·Kendine yatırım yapan, meditasyon ve sporla “iyi oluş halini” yöneten

·Bireyci, özgüvenli ve dış görünüşüne özen gösteren

Geleneksel/politik performans:

·Ailenin reisi, koruyucu ve otoriter

·Güçlü, duygularını belli etmeyen, “dimdik ayakta durması” beklenen

·Evde ve toplumda hâkim rolü sürdüren

Bu iki modelin birbirini dışlaması, erkekliğin imkânsız bir performansa dönüşmesine yol açıyor. Erkek hem yoga matında duygularını yönetmek hem de mangal başında sert ve sarsılmaz görünmek zorunda. 

Maskülenlik artık sabit bir kimlik değil,  ekonomik, kültürel ve siyasal baskılarla sürekli yeniden üretilen bir gösteri.

#erkek

#moda

#nevinbilginhaber

#metroseksüel

#dönüşüm

Kaynakça

Özalp, S. K. (2020) – Neoliberal Emek Piyasasında Bireycilik ve Beyaz Yakalıların Bireyselleşmesi

Mülkiye Dergisi

https://dergipark.org.tr/tr/pub/mulkiye/issue/79180/1170453

Çakır, S. (2018) – Yeni Kapitalizm ve Erkeklik Krizi: Ankara'da Hizmet Sektöründe Çalışan Erkekler

DergiPark

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2440171

Kızılkan, N. (2014) – Erkeklik Çalışmaları ve Türkiye’de Erkekliğin Dönüşümü

Lacivert Dergi

https://www.lacivertdergi.com/dosya/2014/09/30/erkeklik-calismalari-ve-turkiyede-erkekligin-donusumu

Onur, E. & Koyuncu, N. (2004) – Toplumsal Cinsiyet Rolleri Bağlamında Tarihsel Rollerini Yitiren Erkekliğin Çöküşü

Kadın Araştırmaları Dergisi

https://kadinarastirmalari.com/toplumsal-cinsiyet-rolleri-baglaminda-tarihsel-rol-lerini-yitiren-erkekligin-cokusu/