MİLLİYETÇİLERİN DÖNÜŞÜMÜ

 31 Mart 2024 günü yapılan seçim analizidir

   MİLLİYETÇİLERİN DÖNÜŞÜMÜ

    TABANDA “MİLLİYETÇİ HAREKET BLOKU” OLUŞTU

     NEVİN BİLGİN

     14 Mayıs 2024 seçimlerindeki milliyetçi oyların yükselişini, 31 Mart 2023 yerel seçimlerinde de görmek mümkün. Ancak, bu kez yükselme adresi milliyetçilerin ortak adres olarak gördükleri MHP ya da sonradan kurulan İyi Parti’de değil. Milliyetçi oyların, kendilerine yıllarca partilerinde fırsat verilmeyen ve şu anda muhalefet partisi CHP’de kendilerine yer bulan ve milliyetçi taban tarafından adeta kurtarıcıya dönüştürülen isimlere yöneldiğini görmek mümkün.

    AKP’nin politikalarına ve yönetimine karşı bir tepki olarak ortaya çıkan ve MHP’den ayrılanlardan oluşan muhalif bir “milliyetçi hareket bloku” olduğu gözlenmektedir. Bu blokun önümüzdeki seçimlerde ne yöne doğru gideceği, bu durumun etnik ve dini ayrımcılığı arttırıp arttırmayacağı, toplumun sorunlarını çözme konusunda ne kadar yeterli olacağını da önümüzdeki süreç gösterecektir. Türkiye'nin siyasi dönüşümünde önemli bir role sahip olan milliyetçilik, son dönemde MHP’den ayrılan isimlerin oluşturduğu milliyetçi bir hareketle siyasete yön vermektedir.  

    31 Mart 2024 yerel seçimleriyle birlikte, Türk milliyetçilerinin adresi olarak bilinen MHP kadar İyi Parti’nin yaşadığı oy kaybı, belediye kayıpları, partilerin yönetim ve stratejilerini de sorgulatır hale getirmektedir.

    2023’teki seçimlerle birlikte tüm partilerde yaralan milliyetçilerin birlikteliğini ifade etmek için Tuğrul Türkeş tarafından gündeme getirilen “milliyetçi lig” fikri, son yerel seçimlerin ardından da tartışılacağa benziyor.

    1999’da yüzde 17,89 oy oranına sahip olan ve iktidar ortağı olan MHP’nin oylarının son seçimde (2024) yüzde 4,64’e kadar düştüğü gözleniyor. Bu düşüş, MHP'nin, aynı zamanda yine milliyetçi kimlikteki İyi Parti’nin (yüzde 3,64) ve daha fazla oy alması beklenen Zafer Partisi’nin (yüzde 1,25), yine milliyetçi blokta sayılan BBP’nin (yüzde 0,36) genel oy potansiyelinde ciddi bir azalma olduğunu gözler önüne sermektedir. Milliyetçi adres olarak bilinen bu partilerin aldıkları oy oranları (AKP içindeki milliyetçi oy oranları sayılmazsa) toplamı yüzde 9.89’ları bulmaktadır.

 

    MHP ve diğer milliyetçi partilerin yaşadığı bu düşüş, partinin siyasi stratejileri ve tabanındaki değişimlerle de ilişkilendirilmelidir. Özellikle, ülkücü kimliği taşıyan adayların diğer partilerde başarılı olması, MHP'nin, İYİ Parti’nin tabanındaki ülkücü seçmenin diğer partilere olan yöneliminin arttığını göstermektedir. Bu durum, MHP'nin geleneksel tabanının sadakatinin sorgulanması kadar, partilerin geleceklerini de belirsiz hale getirmektedir.

    MHP'nin oy kaybı, sadece yerel seçimlerle sınırlı değildir. Son genel seçimlerde de MHP'nin milletvekili sayısında bir düşüş yaşandı. 2023 genel seçimlerinde 50 milletvekilliği kazanan MHP, önceki seçimlere kıyasla önemli bir kayıp yaşamış görünmektedir. Bu durum, partinin genel oy potansiyelindeki azalmanın bir göstergesidir.

    2024’ün kesin olmayan sonuçlarına göre, MHP 8 ilde belediyeyi, 11 ilçe ve 20 beldede belediye başkanlığını kazanmış görünüyor. Ancak, bu zaferlerin gölgesinde MHP’nin toplam oy oranının düşüşü dikkat çekiyor. MHP’nin oy oranı, 1 milyon 28 bin oy ile yüzde 4,64’e gerilerken, il genel meclis üyeliğinde ise oy oranı 1 milyon 115 bin oy ile yüzde 6,93 olarak görülüyor. MHP’nin çoğunluğu sadece Karaman ve Osmaniye’de il genel meclisinde sağladığı görülmektedir.

    MHP yıllardır kalesi olarak bilinen Etimesgut’ta, Polatlı, Elmadağ, Çubuk, Gölbaşı gibi ilçelerde de belediyeleri kaybetti. Etimesgut’ta Erdal Beşikçioğlu, yıllardır Etimesgut’ta Belediye Başkanlığı yapan Enver Demirel’e karşı yüzde 55’i aşan rakamlarla belediye başkanlığını aldı. Ankara’da milliyetçi seçmenin olduğu Keçiören, Polatlı, Ayaş, Gölbaşı gibi ilçelerde de CHP’nin birinci parti olması milliyetçilerin bu partiye yöneldiklerini göstermektedir.

 

    Yine MHP’nin oy potansiyeli olan Kırşehir’de CHP’nin Yüzde 52,96 gibi gibi bir oy oranına ulaştığı, yine MHP’nin güçlü olduğu Kırıkkale’de CHP’nin yüzde 51,47 gibi oy oranına ulaşması da aynı duruma işaret etmektedir.

2023’teki genel seçimlerde 50 milletvekili kazanan yüzde 10,30 oranında oy alan MHP’nin, 2019 yerel seçimlerinde yüzde 5,47 oy oranı ve il genel meclisinde yüzde 8,13 oranında oy aldığı görülüyor.

    2019 Türkiye yerel seçimlerinde ise, MHP Amasya, Bayburt, Çankırı, Erzincan, Karaman, Kastamonu ve Kütahya gibi stratejik illerde belediye başkanlıklarını kazanırken, Bartın, Karabük, Manisa ve Osmaniye belediyelerini tekrar aldığı, bu illerden birisinin büyükşehir olduğu da dikkat çekmektedir. Ancak, yine aynı seçimde bazı illerde yaşanan kayıplar da dikkat çekiyor. Örneğin Isparta belediyesinin AK Parti'ye, Adana ve Mersin belediyelerinin CHP’ye ve Kars belediyesinin ise Halkların Demokratik Partisi (HDP)'ye karşı kaybedildiği bir tablo ortaya çıkıyor.  Bu sonuçlarla birlikte o dönemde MHP toplamda 166 belediyeyi kazanarak önemli bir güç gösterisi sergilemiş oluyor.

    Ülkücü Kimlikli Adaylar

    Bu oy kaybının yanı sıra, dikkate değer başka bir trend de gözlemlenmektedir. Ülkücü kimliği taşıyan adaylar, MHP’nin oy kaybına rağmen diğer partilerde önemli zaferler elde etmiştir. Bu durum, MHP’nin tabanındaki ülkücü seçmenin sadakatinin sorgulanması kadar, diğer partilere olan yöneliminin arttığını göstermektedir. Ülkücü adayların, MHP’nin oy kaybettiği bölgelerde başarılı bir şekilde seçim kazanması, siyasi arenada dikkat çeken bir dönüşümün işaretlerini vermektedir.

    MHP, AK Parti ile kurduğu ittifakla, daha önce 1999'da DSP ve ANAP ile girdiği koalisyon hükümetinden daha avantajlı ve güçlü bir konuma sahip oldu. Bu ittifak sayesinde, MHP siyasi sorumluluğu olmadan, AK Parti'nin sorumluluklarını paylaşarak kendisini güçlü bir konumda buldu. Özellikle ekonomik zorluklar nedeniyle 1999'da yaşadığı oy kaybından farklı olarak, MHP'nin oyları yüzde 10-11 bandında sabitlenmiş görünüyordu. Ancak yaşanan ekonomik krizle birlikte iktidar cephesine yönelen tepkiden MHP de payını almış görünmektedir.

    Seçim sonuçlarına göre, muhalefet blokundan uzaklaşan ancak geçiş sürecinde hızlı ve keskin adım atmamaya çalışan İyi Parti de bu tepkiden payını alanlar arasında görülmektedir.

    İYİ Parti'nin AKP-Erdoğan karşıtlığı nedeniyle oy veren seçmenin, partilerinin tamamen başka bir tarafa kaymasına olumlu yanıt vermediğini de yerel seçim sonuçları göstermiş oldu. Bu sonuçlar sadece İyi Parti’deki durumu değil, gündeme getirilen “milliyetçi lig” konusunda da belirleyici olacak niteliktedir.

    Ekonomik Göstergeler ve Milliyetçi Taban

    MHP’nin, Türkiye'nin siyasi manzarasında önemli bir role sahip olan ve geleneksel milliyetçilik ideolojisini benimseyen bir siyasi parti olduğu göz önüne alındığında, MHP’nin seçmen profilinin dikkate alınması gerekiyor. Çünkü, tabanın siyasi eğilimleri, sadece milliyetçilikle sınırlı değil. Parti tabanını yüzde 51’i çalışan, yüzde 19’u ev kadını, öğrenci ve işsizlerin seçmen içindeki oranı da ülke genel ortalamasından daha yüksek düzeyde. Bu durum, yaşanan ekonomik krizde parti tabanının parti muhalif çizgi izlemese de muhalefet blokuna kaymasında etkili olduğunu göstermektedir.

    Milliyetçi Oy Dağılımı

    Oy dağılımlarına bakıldığında MHP’nin İç Anadolu’daki bazı yerler dışında oylarını genellikle Batı Anadolu, Akdeniz, Ege ve büyükşehirlerdeki orta sınıf, dindar muhafazakarlar ve milliyetçilerin belli bölgelerden geldiği görülmektedir. Özellikle MHP’nin oyunun yüzde 60’ı aşkın oranda bu bölgelerden geldiği düşünülürse, CHP’nin bu bölgelerde oylarını arttırması da oyların muhalefete kaydığının önemli göstergelerinden birisini oluşturmaktadır.

Tablo

MHP

Seçim Yılı      Oy Oranı (%)

1999                   17.98

2002                     8.34

2007                   14.27

2011                   13.01

2015                   16.29

2018                    11.1

2023                    14.58

 

İyi Parti

Seçim Yılı      Oy Oranı (%)

2018                  9.68

2023                  9.96

 

2024                  3.64