HİCİV VE ÇÖP HABERİN SİYASETE ETKİSİ

 

         HİCİV ve ÇÖP HABERLERİN 

               SİYASETE ETKİSİ

 

         NEVİN BİLGİN

         Daha çok siyasi kazanç, para kazanmak amacıyla kasıtlı olarak üretilen haberlerden, eğlence amaçlı hiciv haberlerine, sosyal medyada paylaşılan okuyucular tarafından gerçek kabul edilen yalan haberlere kadar tümüne “sahte haber” denilmektedir. Sahte haber yerine çoğu kez çöp haber, sözde haber, yalan haber ifadeleri de kullanılmaktadır. Peki bu haberler siyaseti etkilemekte midir, etkiliyorsa bu nasıl sonuçlar doğurmaktadır?

       2016 ve Brexit

       Çöp haber, sahte haber tartışmaları özellikle İngiltere’de 2016’daki Brexit oylamalarında ve ABD başkanlık seçimlerinde ön plana çıkmıştır. Trump’ın seçilmesinin ardından Barack Obama açıklama yaparak, “Eğer neyin doğru, neyin yanlış olduğu, gerçeklerle ilgilenmezsek, telefondan edinilen kulaktan dolma bilgilerle hareket edilen sosyal medya çağında, ciddi argümanlarla propagandanın ayrımını yapamazsak problemimiz var demektir” yorumunu yapmıştır.

      Dezenformasyon ve çöp haberin iyi bir şekilde sunulduğu ortamda, yalanların tekrarlanması insanların sürekli sosyal medyada bunlara denk gelmesi insanların bir toz bulutu içinde bunlara inanmasına neden olmaktadır.

      Sosyal medya haberlerin yayılmasında adeta bir katalizör işlevi görmektedir.

      Bir kişi, kurum hakkında ya da maddi ve siyasi çıkar amacıyla ya da takipçi kitlesini arttırmak amacıyla yapılan bu haberler “gerçek ötesi” siyaset anlayışının yaygınlaşmasıyla artış göstermiştir.

      Duygulara ve İnançlara Hitap Ediyor

       Gerçekler kamuoyu belirlemede zayıf kalırken, duygulara ve kişisel inançlara hitap edep sahte ve çöp haberler daha etkili olabilmekte, doğrular önemini yitirir hale gelmektedir. Doğru olmasa bile duygulara hitap eden bu mesajlar tekrarlanmak suretiyle doğru ve yanlışın ne olduğunun anlaşılamadığı bir ortam yaratmaktadır. Bu durum eski medya araçlarında da var olan bir sorunken, yeni medya araçlarıyla birlikte daha çok kullanılır hale gelmiş ve yeni bir boyuta taşınmıştır. Sosyal medya bu haberlerin hızlı bir şekilde yayılmasında önemli rol oynamaktadır. İnanıp inanmama konusundaki sorumluluk bireyin kendisine kalırken, sağlıklı bir siyasi tartışma ortamının yaratılmasından uzaklaşılmaktadır. Demokrasinin iyi işlemesi önünde önemli bir engel oluşturabilmektedir.

       Çöp haberler, sosyal medya platformlarında hızla yayılarak toplumun siyasi görüşlerini etkileyebilmekte ve hatta siyasi kararları dahi etkileyebilmektedir. Bu durum, algoritmaların ve reklamcılığın etkisiyle daha da güçlenmektedir. Algoritmalar, kullanıcıların ilgi alanlarına göre içerikleri kişiselleştirirken, reklamcılık ise kullanıcı verilerini toplayarak hedef kitleye özel mesajlar üretme imkânı sunmaktadır.

        Çöp haberler ve algoritmaların ilişkisi günümüzdeki medya ortamının önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Bu tür haberler, genellikle dikkat çekici başlıklar ve paylaşım için tasarlanmış görsellerle sosyal medya platformlarında hızla yayılmaktadır.

        Algoritmaların Etkisi

        Algoritmalar, çöp haberlerin yayılmasında önemli bir rol oynarken, sosyal medya platformları, kullanıcıların ilgi alanlarına ve geçmiş etkileşimlerine dayanarak içerikleri kişiselleştirmektedir. Bu da kullanıcıların çoğu zaman kendi inanç ve görüşlerini doğrulayan içeriklerle karşılaşmasına ve çöp haberlerin yayılmasına katkıda bulunmaktadır. Örneğin, bir kullanıcı siyasi içeriklere sık sık etkileşimde bulunuyorsa, algoritma bu tür içerikleri daha fazla gösterme eğilimindedir. Bu durum, kullanıcıların sadece kendi bakış açılarına uygun içeriklere maruz kalmasına ve farklı görüşleri görmemesine yol açabilir.

      Algoritmalar aynı zamanda reklamcılık için de kullanılmaktadır. Kullanıcıların davranışları ve tercihleri üzerine toplanan veriler, reklamverenlere daha hedeflenmiş ve kişiselleştirilmiş reklam kampanyaları oluşturma olanağı sağlamaktadır. Bu da çöp haberlerin ve yanıltıcı içeriklerin kullanıcıların ilgisini çekmesini ve daha fazla etkileşim almasını sağlamaktadır.

       Çöp Haber Siyasette Belirleyici Oluyor

      Özellikle demokratik toplumlarda, kamuoyunun oluşumu ve siyasal sistemlerin işleyişi üzerinde büyük etkileri olan bu durum, çöp haberlerin yayılmasını kolaylaştırmakta ve siyaset üzerinde belirleyici bir rol oynamaktadır. Kitle iletişim araçları, belirli haberleri öne çıkararak ya da önemsizleştirerek toplumun algısını şekillendirebilmekte ve bu da siyasal süreçleri doğrudan etkilemektedir.

        Algoritmaların Şeffaflığı Arttırılmalı

 

        Bu bağlamda, çöp haberlerin etkisinin azaltılması ve toplumun daha sağlıklı bir siyasi tartışma ortamına sahip olması için çeşitli önlemler alınabilir. Bunlar arasında haber kaynaklarının doğrulanması, algoritmaların şeffaflığının artırılması ve medya okuryazarlığının geliştirilmesi gibi adımlar önemlidir. Ancak, bu sorunun çözümü için toplumun geniş bir katılımı ve iş birliği de gerekmektedir. Yalnızca bu şekilde, yeni medya araçlarının siyaset üzerinde olumlu etkileri daha da artırılabilir.

       Antik Yunan’da da Örneği Var

       Çöp haberin siyasete etkisi Antik Yunan’da dahi görülmektedir. Ostrakizm, Antik Yunan’da, özellikle Atina’da, siyasi rakipleri sürgüne göndermek için kullanılan bir uygulamaydı. Bu süreç, halkın oylamasıyla gerçekleştirilirdi ve genellikle siyasi rakipler arasındaki çekişmeler ve manipülatif bilgilerin etkisi altında gerçekleşirdi. Themistocles’in sürgün edilmesi örneği, bu durumu açıkça göstermektedir. Themistocles, Perslerle yapılan savaşlarda önemli bir rol oynamış ve Atina’nın zaferine katkıda bulunmuş bir politikacıydı. Ancak, siyasi rakipleri onun hakkında çeşitli çöp haberler yayarak halkın gözünde onu kötülemeye çalıştılar. Bu çöp haberlerin etkisiyle, Themistocles, Atina halkı tarafından hain ilan edilerek ostrakizm sürecine tabi tutuldu ve sonunda sürgüne gönderildi.

        Trump ve Twitter

        Donald Trump’ın başkanlık döneminde, özellikle Twitter gibi sosyal medya platformları üzerinden yayılan yanıltıcı bilgiler ve çöp haberler, onun kampanyaları ve politikalarıyla ilgili tartışmaları şekillendirmede etkili olmuştur.  Trump, salgının ciddiyetini azaltmak ve kendi politikalarını savunmak amacıyla çeşitli yanlış ve manipülatif bilgiler paylaşmıştır. Bu tür çöp haberlerin yayılması, toplumun salgınla mücadelesini etkilemiştir. Bu durum, onun destekçileri tarafından takdir edilirken, karşıtları tarafından ise çöp haberlerin yayılmasına ve siyasi tartışmaların zehirlenmesine neden olduğu şeklinde eleştirilere yol açmıştır.

      Leave Kampanyası ve Boş Raflar

 

      Brexit sürecinde de çöp ve yanıltıcı bilgi ve haberlerin önemli rol oynadığı hala tartışması konusudur. Bu süreçte, sosyal medya platformları ve bazı basın organları, halkın Brexit konusundaki görüşlerini etkilemek için çeşitli yanıltıcı bilgiler ve çöp haberler yaymışlardır.

     Örneğin, Brexit referandumu öncesinde, “Leave” kampanyası tarafından AB üyeliğinin İngiltere’ye maliyetinin haftalık 350 milyon pound olduğu iddia edilmişti. Bu iddia, kampanya süresince sıkça tekrarlanmış ve halkın Brexit kararını etkilediği gündeme gelmiştir. Ancak, bu iddia yanıltıcıydı ve İngiltere’nin AB’ye yaptığı net ödemeleri abartıyordu. Ayrıca, Brexit sonrası İngiltere’deki marketlerde su ve süt gibi ürünlere ait rafların boş olduğu fotoğraflar sosyal medyada paylaşılmış, bu durum, Brexit’in meydana getirdiği tedarik zinciri sorunlarını göstermesi açısından etkide bulunmuştur.

      Bu örnekler, çöp haberlerin ve yanıltıcı bilgilerin, halkın politik kararlarını ve referandum sonuçlarını nasıl etkileyebileceğini göstermektedir

 

Kaynakça:

Yeni Medya ve Değişen Toplumsal Hareketler | Türkiye Bilimler Akademisi (tuba.gov.tr)

Yeni Medya Teknolojisinin Siyasetle İlişkisi ve Halk Üzerinde Etkisi - Uzayla

TASAM | Küreselleşme Sürecinde Medya Ve Siyaset: “Medya Gücü”mü, “Güçün Medyası mı”..

İmga, Orçun, Haklı, Salih Zeki, Sosyal Medya ve siyasal İletişim.

Ostrakizm - Dünya Tarihi Ansiklopedisi (worldhistory.org)