HİTLER’LE GÖRÜŞEN TÜRKÇÜ  

                  Mustafa Kemal ve Hüseyin Emir Erkilet (Kaynak: Ahmet Ulu)

     NEVİN BİLGİN

      İkinci Dünya Savaşı sırasında Türkçü isimlerle Adolf Hitler arasında görüşme gerçekleşmiştir. 1940’lı yıllar, Türkçülüğün en parlak devrini yaşadığı dönem olmuştur. Çünkü bu dönemde Hitler, Sovyetler Birliği’ne saldırmıştır. Türklerin birleşme ümitleri artmıştır. Bu dönemde Alman cephesini ziyaret ederek Adolf Hitler’le görüşen bir isim vardır; Hüseyin Emir Erkilet.

(Kaynak: Ahmet Ulu, Yüksek Lisans Tezinden alınmıştır. Erkilet ve Enver Paşa)

     Türkiye'nin II. Dünya Savaşı dönemindeki siyasi ilişkileri ve diplomatik manevraları, o dönemin önemli figürlerinden Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet'in Adolf Hitler'le gerçekleştirdiği görüşmeye de sahne olmuştur. O dönemde Almanya Büyükelçisi olan Franz von Papen ile yapılan görüşmelerde Erkilet rol üstlenmiştir.  Yine Doğu Cephesi’nde Alman Ordular Grubu Komutanı Mareşal Fedor von Bock ile görüşme yapmıştır. Yine Hitler’le de yarım saat planlanmasına rağmen daha uzun süre karargahında görüşmüş ve sonradan bu izlenimlerini de “Şark Cephesinde Gördüklerim” adıyla kitaplaştırmıştır. Görüşmede, Hitler kendisine röportaj vermiş, Türk Boğazları, Türkiye’nin güvenliği açısından aldığı güvenceler gibi konular ele alınmıştır. Türkçü çizgideki Erkilet, bu görüşmelerle Türk Alman iş birliği ve sonucunda Sovyetlerin yenilmesi ve turan imparatorluğunun kurulmasını planlamıştır.

     Alman Von Grote imzalı gizli raporda ise (30 Eylül 1941), şu bilgiler yer almıştır:

    “Türkler uzun süre önce askeri ateşeliğimiz aracılığıyla Reich Genelkurmayı’ndan, iki askeri yazarın doğu cephesine gezi yapmalarını istemişlerdir. Genelkurmay başkanının onayı ile halen köşe yazarı olan ve Alman taraftarı haber ve yazılarıyla tanınan iki Türk generali Hüseyin Hüsnü Erkilet ve Ali İhsan Sabis 1 Ekim tarihinden başlamak üzere doğu cephesine davet edilmiş bulunuyorlar. Bu gezi şu ana kadar Genelkurmay Propaganda Dairesi ve Dışişleri Bakanlığı Basın Bürosu iş birliğiyle tamamen bir basın ve propaganda konusu olarak ele alınmıştır”  

    Hitler’in görüşmeyi kabul ettiği Erkilet’in, Türkiye’nin savaşa girmesi konusunda katkısı olacağı düşünülmüştür.

    Alman Dışişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Woermann bir yazı yazarak şu bilgiyi vermiştir:

      ”Sayın elçi Papen’in bildirdiğine göre şu anda cephe gezisine katılan General Hüseyin Hüsnü Erkilet Panturancılık hareketinin önde gelen isimlerinden biridir. Sayın Erkilet cephe gezisinden sonra Elçi Papen aracılığıyla beni ziyaret edecektir. Elçi Henting gelir gelmez konuyla ilgili yeni girişimlerde bulunulacaktır”

      Tartışma Yarattı

     Hitler-Molotov görüşmesinde, Almanya'nın Türk Boğazları konusundaki desteği ve Türkiye'nin bu konudaki denetim talebi belirginleşti. Bu durum, Türkiye'nin stratejik önemini vurgulayarak, Türk-Alman ilişkilerindeki güvene dayalı bir iş birliği döneminin başlangıcını işaret etti. Erkilet ve Erden'in ziyaretleri, Türkiye'nin stratejik konumunu ve dış politika tercihlerini Almanya ile olan yakın ilişkiler bağlamında şekillendirdi.

      Erkilet’in bu görüşmeleri kamuoyunda tartışma yaratırken, o dönemde eleştiri konusu da olmuştur. Erkilet’in Doğu Cephesini ziyareti, Türk-Alman ilişkileri ve politik dinamikler açısından önemlidir.

      Erkilet'in yayımladığı yazılar ve yayınlar da dikkate değerdir. Özellikle 1948 yılında başlayan Yeni Bozkurt dergisinde kaleme aldığı yazılar, Türk kamuoyunda yankı uyandırmıştır.

      Erkilet’le ilgili olarak, Ankara’daki Amerikan askeri ataşesinin Amerikan genelkurmayı savaş bölümünün askeri istihbarat birimine gönderdiği notta, (4 Aralık 1944), “Almanya’nın Türk basını üzerindeki faaliyetleri özetlenmiştir. Raporun Cumhuriyet gazetesi ile ilgili kısmında Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet “Herhangi bir askerî harekât için Alman meyilli görüşler verme konusunda güvenilir kişi” olarak yazılması dikkat çekicidir.

       Boratav’ın Eleştirileri

       Pertev Naili Boratav’ın (4 Ekim 1988 röportajı), Erkilet’le ilgili Türkiye’nin Almanya tarafında savaşa girmesi için etki yaratmaya çalıştığı iddiası yer almıştır.

      Tanıl Bora, Erkilet’in görüşmesine ilişkin şu değerlendirmede bulunmaktadır:

      “1940’ların başı Türkçülüğün altın devriydi. Bu arada Nazi Almanyası’nın Sovyetler Birliği’ne saldırısı, Türklerin birleşmesine dair ümitleri kanatlandırıyordu. Bu ilgiler resmi milliyetçiliğe de sirayet etmişti. 1943’te Cumhuriyet Gazetesi adına Alman cephesini ziyaret eden ve Hitler’le görüştürülen heyette yer alan emekli general H. Emir Erkilet’in izlenimlerini okumak ilginçtir. Erkilet ‘çok yüksek, güzel ve tatlı ifadesine” hayran olduğu Führer’in Bolşevik Rusya’yı mahvedecek olmasından memnundur. Fakat yıkacağı imparatorluğun memleketlerini müstemleke mi yapacağının, yoksa hürriyet ve istiklallerine mi kavuşturacağının belli olmamasından tedirgindir. Rusyalı Türkçü aydınlar bu dönemde aynı ümitle tedirginlik arasında salınırlar”

                 (Kaynak: Ahmet Ulu yüksek lisans tezinden alınmıştır. Erkilet, Alman Generallerle) 

     Kimdir?

     Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet, Göçmen Türkçü isimler arasındadır.

     1883 yılında Kayseri'nin Erkilet nahiyesinde doğmuştur. Askeri kariyerine Bursa Askeri Lisesi'nden mezun olarak başlamış ve çeşitli görevlerde bulunmuştur. I. Dünya Savaşı'nda önemli roller üstlenmiş ve Kurtuluş Savaşı'nda da aktif olarak yer almıştır.

      Emekli olduktan sonra yazarlık da yapmıştır. Cumhuriyet gazetesi ve Çınaraltı dergisinde milliyetçi, anti-komünist ve Alman yanlısı yazılar kaleme almıştır. Ayrıca Almanya büyükelçisi Franz von Papen ile Türkiye'nin Almanya safında savaşa girmesine ilişkin görüşmelerde bulunmuştur.

     1941'de Doğu Cephesi'nde Alman Ordular Grubu Komutanı Mareşal Fedor von Bock'un davetiyle Kırım'ı ziyaret etmiş ve Adolf Hitler'le görüşmüştür. Bu deneyimlerini "Şark Cephesinde Gördüklerim" adlı kitabında anlatmıştır.  Yeni Bozkurt dergisinde "esir Türklerin" kurtuluşunu ele alan yazılar yazmış ve 1958'de Ankara'da ölmüştür.

Kaynakça:

Bora, Tanıl. (2021), Türkçülük ve Ülkücülük, Cereyanlar, Türkiye’de Siyasi İdeolojiler,İstanbul: İletişim Yayınları, (s.273)

Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet Kimdir? Hayatı, Eserleri (haberkaos.com)

Ulu, A. (2020). Kayserili Emekli General Hüseyin Hüsnü Emir Erkilet’in Fikir Dünyası [Master’s thesis, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Anabilim Dalı, Kayseri].