NevinBilginHaber

BOSTON ÇAY PARTİSİ VE MODERN MİLLİYETÇİLİĞİN DOĞUŞU

İNGİLTERE Mİ, AMERİKA MI, FRANSA’DA MI?

NEVİN BİLGİN

Modern milliyetçiliğin patlak verdiği sembolik olay Fransız Devrimi olarak kabul edilmektedir. Ancak devrim öncesinde İngiltere ve Amerika’daki gelişmeler milliyetçiliğin Fransa’da da ortaya çıkmasına neden olan süreçlerdir.

Milliyetçilik konusundaki görüş ayrılıkları gerçekten de ilginç bir tartışma konusudur. Bazı tarihçiler, modern milliyetçiliğin temellerinin 18. yüzyılın sonlarındaki Fransız Devrimi'nde atıldığını düşünürken, diğerleri milliyetçiliğin daha erken dönemlerde, özellikle Püriten Devrimi sırasında İngiltere'de belirginleştiğini öne sürerler. Bu tür tartışmalar, milliyetçiliğin kökenlerini ve evrimini anlamak için oldukça önemlidir çünkü milliyetçilik kavramı, hem siyasi hem de kültürel olarak derin etkilere sahiptir ve bu etkilerin kökenini anlamak, modern dünya siyasetini anlamak için önemlidir.

Ticaret yollarına hâkim olanlar dünyada güç ve serveti hep yakalamışlardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun ticaret yollarına hâkim olacak geniş bir alana yayılması üzerine ticaret yapma imkanları kalmayan ülkeler aydınlanma ve rönesansa götüren dünyanın yeni merkez ve ticaret yollarını keşfetmişler ve ise milliyetçiliğin yeni oluşacak sınıf ve insan toplulukları ve ulus devletler için yeni bir ideoloji olmasına yol açmıştır.

İspanyol ve Portekiz denizciler Amerika’yı keşfederek madenler, altın ve kölelere sahip olarak zenginleşmişlerdir. Katolik ve Proteston mücadelesi sonucunda derebeyliklerin yıkılması İngiltere ve Fransa’nın güçlenmesi ve sömürge yarışına girmeleri dünyayı yeni bir ekonomik ve siyasi düzene taşımıştır. İngilizler de Amerika’da kolonileşmeye başlamıştır. Sömürgelerden gelen köleler Fransa ve İngiltere’li tacirlerce Amerika limanlarına taşınmış, kıyasıya bir sömürge yarışına başlamışlardır. İngiltere’de sanayi devrimi üretim çılgınlığı, yeni pazarlar yaratma arayışı kıyasıya işlemeye başlamıştır.

İngiltere kolonilere vali atayarak yönetmekte, valiler vergilendirme yapmaktadır. İngiltere, kolonilere ağır vergilendirme getirince, çay, şeker ve posta puluna kadar ağır vergiler uygulayınca, Amerikan kolonileri Boston Limanı’na gelen İngiliz gemilerindeki çayları okyanusa dökerek (1773) Amerikan bağımsızlık hareketini başlatmış oldu.

Ayrıca günümüzde, Çay Partisi terimi Amerika Birleşik Devletleri'nde, Başkan Barack Obama'nın değişim vaatlerinin gerçekleşmemesiyle artan muhafazakâr/sağcı bir hareketi ifade etmektedir.

Fransız Subayların Etkisi

Modern milliyetçiliğin doğuşuna giden yol Boston Çay Partisi olayı ile atılırken, bu olay Fransız Devrimi de tetiklemiştir. Keşifler, aydınlanma çağı ve kolonileştirme hareketleriyle birlikte, otokratik ve bürokrasi öncesi monarşilerin yerini, bürokratik ve ulusal devletleri bir araya getiren yapıların almasına neden olmuştur. İngiltere'de 17. yüzyılda yaşanan bu dönüşüm, İngiliz sömürgesi olan Amerika'da da etkisini göstermiş, Boston Çay Partisi isyanı, Amerikalı göçmenlerin İngiltere'ye karşı başlattığı bir isyan örneği olmuştur. İsyanın en büyük destekçisi de Fransız subaylar olmuştur. Daha sonra Fransa’ya dönen subaylar Fransız Devrimi’nde de rol oynamıştır. Fransız Devrimi, ulus devlet anlayışı ve milliyetçiliği güçlendirmiştir. Farklı görüşler olsa da Fransız Devrimi'nin bir burjuva devrimi mi yoksa demokratik bir hareket mi olduğu konusunda fikir ayrılıkları bulunmaktadır. Ancak, bu devrim modern ulus devlet ve onun ideolojisi milliyetçiliğin güçlenmesini sağlamıştır.

Püriten Devrimi ve İngiliz Milliyetçiliği

Püriten Devrimi, 1642-1651 yılları arasında İngiltere'de yaşanan politik anlaşmazlıklar ve çatışmaları anlatmaktadır. Püritenler olarak bilinen reformist Protestan grup, İngiltere Kilisesi'nde Roma Katolik Kilisesi'ne benzeyen uygulamalara karşı çıkmış ve dini reformlar için çaba harcamıştır. Püritenler, Tanrı ile doğrudan bir ilişkiye sahip olduklarını ve saflığı aradıklarını belirtmişlerdir. Püritenlerin reformist hareketi, 16. ve 17. yüzyıllarda İngiltere Kilisesi'nde başlatılan reform hareketlerine bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Hareket, Kral VIII. Henry'nin Roma Katolik Kilisesi'nden ayrılmasıyla başlarken, İngiltere'de devlet kilisesinin kurulmasıyla sonuçlanmıştır. Püritenler, Amerika'ya göç ederek orada kendi inançlarına uygun kiliseler kurdukları koloniler oluşturdular. Bu durum, İngiltere'nin dini yasaları ve Amerika'daki kolonileşme süreci üzerinde önemli bir etkiye neden olmuştur.

Hıristiyan kimliğinin öne çıkması ve İngilizlerin bu kimlikle bütünleşmesiyle milliyetçilik duygusu yükselmeye başlamış, VIII. Henry'nin tahta oturması büyük bir etki yaratmıştır. Henry'nin dönemi, İngiliz milliyetçiliğinin yükselişini simgelerken, toplumsal yapıda da değişikliklere yol açmıştır. Özellikle orta sınıfın oluşumu ve eğitimin öneminin artması, milliyetçilik duygusunu güçlendirmiştir.

İngiliz milliyetçiliği, dini kimlikle birlikte şekillenirken, Protestanlık hareketi ve İngilizce İncil'in basılması bu duyguyu daha da pekiştirmiş, Tanrı'nın seçilmiş halkı olma fikri, İngilizlerdeki milliyetçilik duygusunu güçlendiren unsurlardan birisi olmuştur.

Bilimsel ve kültürel alandaki ilerlemeler de İngiliz milliyetçiliğinin büyümesine katkı sağlarken, İngilizce'nin dünya dili haline gelmesi ve bilimle ilişkilendirilmesi de milliyetçilik duygusunu güçlendiren faktörler arasında yer almıştır. Dini kimlikle birlikte gelişen duygu, seküler milliyetçilik anlayışına dönüşerek uluslararası alanda ülkenin güçlenmesini sağlamıştır.

Almanya’da Martin Luther ve Napolyon Etkisi

Alman milliyetçiliği, tarihsel kökenlerini birkaç önemli döneme dayandırmaktadır. Martin Luther'in etkileriyle başlayan Reformasyon dönemi, Alman milliyetçiliğinin gelişiminde önemli bir rol oynamıştır. Bu dönemde, Alman kültürü ve edebiyatı Luther'in etkisiyle yaygınlaşmış ve toplumsal olarak güçlenmiştir. Napolyon Savaşları sırasında ortaya atılan Pancermenizm akımı (Alman Birliği ülküsü) da milliyetçilik düşüncesini desteklemiş ve büyütmüştür. Ayrıca, Almanlarda ulus bilinci oluşturma çabaları ve ortak ata ile dil miti gibi unsurlar da Alman milliyetçiliğinin şekillenmesinde etkili olmuştur.