“ARTIK NÜFUS” VE MÜLTECİLER

İŞGÜCÜ PİYASASINA ETKİSİ

 

KAPİTALİZMİN YENİ SORUNU: 

TÜKETİCİ OLMA KABİLİYETİNİ YİTİRMİŞ NÜFUS

 

NEVİN BİLGİN

Neoliberalizmin en keskin haliyle uygulandığı günümüzde yoksul kesimler giderek artarken, artık kapitalizm için “müşteri” olmaktan çıkan yoksullar “artık nüfus” olarak göç olgusunu tetikledikleri gibi standart altı bir yaşam sürmektedir. Bu kitle göç olgusunun da eklenmesiyle birlikte giderek çoğalırken, iş gücü piyasalarını da derinden etkilemektedir.

Türkiye de son yıllarda büyük miktarda mülteci akınına maruz kalmış ve bu durumun sosyoekonomik yapı üzerinde önemli etkileri olmuştur. Mültecilerin varlığı, işgücü piyasası dinamiklerini etkilerken, artık nüfusun işgücü piyasasına olan etkileri de göz ardı edilemez haldedir.

Artık Nüfus Nedir?

“Artık nüfus” Karl Marx tarafından gündeme getirilmiş bir kavramdır. Karl Marx’ın ekonomi politik eleştirisinin önemli bir parçası olan artık nüfus kavramı, kapitalist sistemdeki temel dinamiklerden biridir. Bu kavram, sermayenin değişen değerlenme ihtiyaçları için gerçek nüfus artışının sınırlarından bağımsız olarak, her an sömürülmeye hazır insan kaynağını temsil etmektedir.

Akıcı Nüfus, Saklı Nüfus ve Durgun Nüfus

Bu kavramı üç ana alt gruba ayırmak mümkündür: Akıcı nüfus, teknolojik gelişmeler sonucu işsiz kalan veya yeniden işe dahil olan kişileri içerirken, saklı nüfus, ev içi emek veya küçük işletmelerde çalışanları kapsamakta, durgun nüfus ise düşük ücretle kötü şartlarda çalışanları ve uzun süre işsiz kalanları temsil etmektedir.

Emeğin Daha Fazla Sömürülmesine Zemin Hazırlar

Bu nüfus grupları Marx’a göre, sermaye için sürekli kullanılabilir bir emek gücü kaynağı olarak görülür ve kapitalist ekonomilerde kriz dönemlerinde baskı kurarak, emeğin daha fazla sömürülmesine olanak sağlar ve artık nüfus kapitalizmin temel dinamiklerindendir.

 

Mülteciler, sermayenin değişen değerlenme ihtiyaçları için her an sömürülmeye hazır bir insan malzemesi olarak görülürler. Bu durum, Karl Marx'ın 'artık nüfus' kavramıyla örtüşmektedir.

Göç, Mülteciler ve Artık Nüfus

Küreselleşme, yoksullaşma, savaşlar sonucunda giderek artan artık günümüzde göçle hareket halindedir. Mülteciler de, işgücü piyasasında her zaman kullanılabilecek bir emek gücü kaynağı oluşturmakta, bu durum işsizlik oranlarından ücret seviyelerine kadar bağlantılı birçok konuyu etkilemektedir.  

Mülteci Sorununun Boyutları

Akademisyen Tanıl Bora, Türkiye’deki mülteci konusunu “artık nüfus” kavramıyla ele almaktadır. Buna göre, Türkiye'deki mülteci sorunu, sadece demografik bir sorun olmaktan öte, ekonomik ve sosyal bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Mültecilerin varlığı işgücü piyasası dinamiklerini değiştirirken, ücret seviyelerini etkilemekte, istihdam şekillerinde farklılıklara yol açmaktadır. Türkiye'nin sosyoekonomik yapısını önemli ölçüde etkileyen bu gerçeklik, hem ekonomik politikaların hem de sosyal politikaların geliştirilmesi sonucunu doğurmuştur.

Artık Nüfusun İşgücü Piyasasındaki Etkileri

Artık nüfus işgücü piyasalarını derinden etkilemektedir. İşsizlik oranları, bu etkilerin en belirgin olanlarından biridir. Artık nüfus, işsizlik oranlarını etkilemekte, işgücü piyasasında daha fazla insanın bulunması, işsizlik oranlarının artmasına neden olmaktadır. Özellikle teknolojik gelişmeler sonucu işsiz kalan veya yeniden işe dahil olan kişileri içeren akıcı nüfus, işsizlik oranlarını belirgin şekilde etkilemektedir.

Kötü Şartlar ve Minimum Ücret

Artık nüfus işgücü piyasasındaki ücret seviyelerini de belirlemektedir. İşgücü piyasasında daha fazla insanın bulunması, işverenlerin daha düşük ücretlerle işçi bulabilmesine olanak sağlamaktadır. İşgücü piyasasında rekabetin artmasına ve ücret seviyelerinin düşmesine yol açmaktadır. Yine istihdam şekilleri de bu durumdan etkilenmektedir. Özellikle çoğunlukla ev içi emek, küçük aile işletmeleri ve tarımda bulunan kişileri içeren saklı nüfus, bu tür istihdam biçimlerinin yaygınlaşmasına neden olmaktadır.

Kötü şartlarda minimum ücretle çalışanları, uzun süre işsiz kalanları, umudunu kesenleri ve benzerlerini içeren durgun nüfus, işgücü piyasasının yapısını ve işleyişini etkilemekte, işverenlerin işgücü piyasasındaki taleplerini ve stratejilerini de etkilemektedir.

 

    Ekonomik Krizler de Artık Nüfus Oluşturuyor

   Ekonomik politikaların sonuçları da artık nüfus oluşmasına neden olmaktadır. Yaşanan krizler, faiz, kur, enflasyon politikaları, servet transferleri, paranın değersizleşmesine ek olarak sayıları giderek artan üniversitelerle  milyonlarca gencin işsiz hale getirilmesi de artık nüfusu Türkiye'de arttırmıştır. Emeğin değersizleştiği bu ortamda, göç ve mültecilerin yarattığı ucuz emekle birlikte hem yoksullaşmanın artmasına neden olmakta, hem de ekonomik sıkıntıları kısır döngüye çevirmektedir. 

   Tüketici Olma Kabiliyetini Yitirmiş Nüfus

   Tanıl Bora, artık nüfus ve göç olgusuyla ele alarak "tüketici olma kabiliyetini yitirmiş nüfus" olarak algılandığını, bunun çok çirkin bir durum olduğunu belirterek, şu görüşü dile getirmektedir: 

  " Neoliberalizmin, kapitalizmin içinde bulunduğumuz evrede, 10 yıldır tartışılan mesele kapitalizmin, dünya üzerindeki büyük nüfus kitlelerini hesap dışı görme eğilimine girmesidir. Tüketici olma kabiliyetini yitirmiş kitleler var. Göçmenler o kitle içindedir. Kapitalizmin en büyük problemi budur. Artık nüfus, korkunç bir vizyonu ifade etmektedir. "

Kaynakça

Tanıl Bora, "Mülteciler Artık Nüfus Olarak Görülüyor", https://www.haberturk.com/tanil-bora-multeciler-artik-nufus-olarak-goruluyor-3519418

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, "Türkiye'de İstihdam Sorunu ve Geleceği", https://turkonfed.org/tr/detay/turkiyede-istihdam-sorunu-ve-gelecegi

İstanbul İşçi Sendikaları Konfederasyonu, "Türkiye'de İşsizlik ve Artan İşçi Sayısı", https://www.istikrarsiz.com/turkiyede-issizlik-ve-artan-isci-sayisi/

https://dergipark.org.tr/tr/pub/ueyd/issue/64509/971369 (Kalaycı, Cemalettin, Civelek Gizem, 2021.Uluslararası İşgücünün Emek Piyasasına Etkileri)

https://dergipark.org.tr/tr/pub/liberal/issue/53174/692459

https://www.birgun.net/makale/hiper-somuru-ve-artik-nufus-387140

Tanıl Bora Röportajı. https://www.youtube.com/watch?v=9YmxyXPMlHA