"BEYAZ TÜRKLER” VE “YENİ MİLLİYETÇİLİK” ANLAYIŞI

“CREME DE LA CREME” NEYDİ?

     NEVİN BİLGİN

     1990 sonrasında gündeme gelen “beyaz Türkler” kavramı Türkiye’deki belli bir zümre ve sınıfı anlatmak amacıyla kullanılan bir kelime. Ancak zaman zaman anlam kaymasına da uğramış bir terim. 

     Başlangıçta kültürel ve ekonomik meselelerle ilişkilendirilen kavram, zamanla daha çok siyasal bir anlam kazanmış ve hatta Türkiye için bir tehdit olarak gösterilmeye başlanmıştır. Beyaz Türkler genellikle neoliberal, milliyetçi ve oryantalist eğilimlere sahip olarak tanımlanmıştır. Bu grup, Türkiye'nin uluslararası alanda Batı ile entegrasyonunu savunanları ifade eder hale gelmiştir. 

    Creme de la Creme

    Beyaz Türkler kavramı geçmişte “creme de la creme” denilen kavramla yakın anlamda. Amerika’da kullanılan Wasp kelimesinden etkilenerek kullanılan bir kelime ve ABD'de yaşayan beyaz ırktan olan Anglosaksonların Hristiyanlık'ın Protestan mezhebine mensup olanlarına verilen isim.  Çalışan sınıftan gelmeyen, refah ve kültür seviyesi standart üstündekileri anlatmak amacıyla kullanılan bir kelime. Ayrıca Amerika'daki beyaz üstünlüğüne de eleştirel bir gönderme niteliğindedir. Türkiye'de kavram, sosyal ve siyasi yapıların bir yansıması olarak ortaya çıkmıştır. Genellikle laik, modern ve kentli yaşam tarzını benimseyen, geniş ölçüde mühendis, doktor, öğretmen gibi "beyaz yakalı" orta sınıfı ifade etmekteyken, döneme göre içeriği değişen kavrama dönüşmüştür. 

    Özellikleri Nedir?

    Beyaz Türkler genellikle kendilerini ilerici olarak tanımlayan bir kısım asker-sivil bürokrat ve aydını da içine almaktadır. Batılı ve seküler hayat tarzını benimsemiş, ekonomik düzeyi yüksek, eğitim hayatının tümünü veya bir bölümünü yurt dışında tamamlamış güçlü bir azınlığı da kapsamaktadır. Bu grup, genellikle şehirlerde yaşamakta, sanat ve kültür etkinliklerine ilgi göstermekte ve Batı'nın modern değerlerini benimsemektedir.

    Medyadaki Görünüşü

    Beyaz Türklerin medyadaki temsili genellikle olumlu değildir. Toplumun "geri kalmış" olarak gördüğü kesimlerin ve değerlerinin aşağılanması örneklerine, özellikle medyada rastlamak mümkündür. Bu durum toplumdaki kutuplaşmayı arttırmakta ve sosyal dengesizlikleri derinleştirmektedir.

    Nasıl Ortaya Çıktı?

    Terim 1990’lı yıllarda Türkiye’de güç ve iktidar yapılarının değişimiyle ortaya çıkmış ve popüler köşe yazılarının konusu haline gelmiştir. Turgut Özal’ın cumhurbaşkanı olmasını kabullenemeyen elitlerin tavırlarını eleştirmek amacıyla ilk olarak gazeteciler tarafından kullanılmış bir kavram özelliği taşımaktadır. Daha sonra ise anlam kayması yaşayarak Özal’ı destekleyen, neoliberal değişimden yararlanan şehirli orta sınıfları tanımlamak için kullanılmıştır. Yükselen bu orta sınıf, aynı zamanda haz isteyen, tüketime büyük önem veren, bireyci, kariyeri önceleyen çokça da narsist bir sınıfı anlatmak amacıyla da “beyaz Türkler” terimi kullanılmıştır.

     Uzun Boylu, Bakımlı ve Güzel

     Akademisyen Tanıl Bora’nın tanımlamasıyla ise, Beyaz Türkler’e kimi zaman Euro Türkler, Yeni Türkler ismini de almıştır. Terimin arkasında ise uzun boylu, bakımlı, güzel sıfatlarıyla tanımlanır hale gelmiştir.  Bu sınıf karşı tarafı kimi zaman “esmer”, kimi zaman “şivesi bozuk”, kimi zaman da “bidon kafalı” olarak karşı tarafa yerleştirmiştir.

     Hürriyet Gazetesi ve Ertuğrul Özkök’ün Misyonu

     Tanıl Bora, 1989 ve 2009 arasında Hürriyet Gazetesi ve Ertuğrul Özkök’ün bu konuda misyon üstlendiğini belirterek, şunları söylemektedir

“Hürriyet Gazetesi ve Ertuğrul Özkök, muhafazakâr ve taşralı eski milliyetçiliğe karşı, şehirli özgüvenli pozitif modern bir milliyetçiliği teşvik eden söylem tutturdu. Orta sınıfı resmiyet içinde kasılmaktan kurtaran tüketim kültürü, aşırı ve yaşam zevki, milli cevherimizi enerjimizi açığa çıkartmıştır. 1930 ların birinci tekil Türk’ünün yerine alan Türkiye öznesi, çeşitliliği, rengi alışveriş estetiğini ve aslında kendisini keşfetmenin zevkine varan Türkiye alışveriş yoldaşlığında ulusal keyiflerde birleşiyordu. Türkiye kıpır kıpırdı, özellikle pop müzik, giyim endüstrisinin fırlama yaratıcılığı “aynı fotoğrafa nasıl girer? “denecek unsurları biraya getiriyordu”

   Kavram, başlangıçta kültürel ve ekonomik konularla ilişkilendirilirken, zamanla daha çok siyasi bir anlam kazanmıştır. Türkiye’deki laik-muhafazakâr ve Türk-Kürt ayrışmalarını ifade etmek için de kullanılmıştır. Son yıllarda ise "Beyaz Türkler" kavramı siyasi olarak daha fazla ön plana çıkmış ve özellikle iktidarı destekleyen gazetelerde, devlet düzeninin düşmanları olarak resmedilmiştir.

   Cumhuriyet’in İlk Yılları ve Beyaz Türkler

   Beyaz Türklerin tarihi kökenleri Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar uzanmaktadır. Bu dönemde, Türk ırkının beyaz Avrupa ırkıyla olan benzerlikleri “ispatlanmaya” çalışılmıştır. Yeni Türk kimliği, Osmanlı ve İslam mirasını reddetmeye eğilimli ve İslam öncesi Türk kültürünün ögelerini yücelten bir anlayışla oluşturulmuştur.

    Tenis, Kayak, Klasik Batı Müziği

    Bu konuda basın üzerinden yapılan bir araştırmaya göre, Beyaz Türklerin müzik tercihi genellikle Batı klasik müziği ve Türk popu olup, hafta sonları tenis oynamayı, kayak yapmayı tercih etmektedirler.

    Beyaz Türkler ve Yeni Milliyetçilik Anlayışı

    Beyaz Türkler, aynı dönemde Türkiye’nin ekonomik potansiyelini de simgeler hale gelmiştir. Bu ekonomik yapıyla birlikte milliyetçilik söyleminde de “ekonomi ve liberalizm” önem kazanmış, dünyayla rekabet edecek Türkiye ekonomisi öncelenmiştir. Turgut Özal döneminde başlayan, AKP döneminde de devam eden süreçte, Türkiye ekonomisinin dünyaya entegre olması savunulurken, modernizm yüceltilmiş bu ekonomik yapının söylemiyle yeni milliyetçilik ve Beyaz Türk söylemi yakınlaşmıştır. Bu yeni milliyetçilikte proje üretmek, dünyaya entegre olmak, şehirleri yüksek binalarla donatmak, yol yapmak daha önem kazanır hale gelmiştir. Tabii bu dönem de yeni burjuvazisini yaratmıştır.  Yeni milliyetçilik de popülerleşmiş, Bora'nın tanımıyla "poplaşmış"tır. 

 

Kaynaklar:

Paksoy, Alaaddin. (2018). Beyaz Türkler: Medyanın Ürettiği ve Dönüştürdüğü Kavram.  Dergipark. [Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/akil/issue/37681/406176]

Türk Solu. (2021). 31 Mart'ta Beyaz Türk Devrimi. [Online]. Türk Solu. [Erişim: https://www.turksolu.com.tr/31-martta-beyaz-turk-devrimi/]

Bora, Tanıl. (2021). Cereyanlar Türkiye'de Siyasi İdeolojiler, Beyaz Türkler ve Neoliberal Yeni Milliyetçilik.

Beyaz Türkler!... @FikriTurkel, | by Fikri Türkel | Medium