BİYOPOLİTİKA

İKTİDARIN BEDEN VE TOPLUM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

ZORUNLU EVLİLİKTEN, ÇOCUK SAYISINA, GENETİK DEĞİŞİKLİK YAPMAYA, AŞILAR VE TARIMSAL BİYOTEKNOLOJİ UYGULAMALARINA

   NEVİN BİLGİN

   Biyopolitika kelimesini duyanlar belki azdır. Kavram modern siyaset teorisi içinde yer almaktadır. İktidarların insanların bireysel yaşamları ve toplumu nasıl etkileyerek yönettiklerini anlatmaktadır. İnsanların yaşamlarının düzenlenmesi ve yönetilmesini içermektedir. Sağlıklı beslenmeden, nüfus planlamasına, kaç çocuk yapılacağına, sigara içilmesini engellemeye dönük politikalar, obeziteye karşı çıkan kampanyaların tümü bu kapsamın içine girmektedir. Aslında devletin biyolojik temellere yüklediği anlamı ortaya koyarak biyolojik etkenleri devlet politikasında kullanmayı anlatmaktadır. Günümüzde ise etik ve sosyal boyutunun tartışıldığı, genetik mühendisliği, tıbbi biyoteknoloji ve aşılar, tarımsal biyoteknoloji, genetik düzeyde değişikler yapma konuları bu alanın içinde bulunmaktadır.

    Fransız filozof Michel Foucault’nun çalışmalarıyla ilişkilendirilen biyopolitika, iktidarların bireyleri ve toplumsal yapıları nasıl yönettiğini ifade ettiği gibi kurduğu tahakkümü de içermektedir.

    Foucault’a göre, biyopolitika, iktidarın insanların fiziksel bedenlerinin yanı sıra nüfusunun genel sağlığı, üreme alışkanlıkları, hastalıkların yayılması gibi konularda da etkili olduğu bir iktidar aracıdır. Modern ulus devletlerin ve kapitalizmin yükselişiyle birlikte biyopolitikanın önemi artmış, toplumların yönetiminde ve düzenlenmesinde temel bir unsur haline gelmiştir.

 

        Foucault

    Biyopolitika kavramı, sağlık politikaları, kalıtım konuları, aile yapısı, nüfus kontrolü ve standart olanı tanımlamaktadır.  Sağlık politikaları, genel nüfusun sağlık durumu ve hastalıkların kontrolü üzerine yapılan çalışmalar, biyopolitikanın önemli bir parçasıdır. Aynı şekilde, kalıtım konularında yapılacak düzenlemeler, toplumun genetik yapısının kontrol edilmesi ve istenilen niteliklerin yayılmasına yönelik politikalar da biyopolitikanın alanına girmektedir.

     Foucault’a göre, modern iktidarın mantığı ölüm tehdidinin yerine yaşamın korunması ve sürdürülmesine, bedenlerin düzenlenmesini içermektedir.  Sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi, hastalıkların tedavisi ve önlenmesi, doğum kontrolü gibi konular biyopolitikanın temel örnekleridir.

    İktidar, Biyopolitika ve Milliyetçilik İlişkisi

    Biyopolitika ve milliyetçilik arasındaki ilişki, devlet ve toplum etkileşimi yanında, bireylerin yaşamları üzerindeki etkisini de içermektedir. Çünkü, milliyetçilik, etnik özellikler yanında kimlikle, kimliğin oluşumuyla da ilgilidir.  Özellikle sağlık politikaları, eğitim sistemleri ve nüfus politikaları, biyopolitika ve milliyetçilik arasındaki bu ilişkinin birer yansıması olarak ortaya çıkmaktadır.

     Türkiye’de Uygulamaları

     Biyopolitika uygulamalarını Türkiye'nin modernleşme sürecinde ve Cumhuriyet'in kuruluşunda görmekteyiz. Cumhuriyet’in inşasında, milliyetçilikle birlikte biyopolitika uygulamaları da görülmektedir. Özellikle sağlık politikaları, eğitim sistemleri ve nüfus politikaları, biyopolitika ve milliyetçilik arasındaki bu ilişkinin birer yansıması olarak görülebilir.

     Askeri Tıbbiye Etkisi

     Akademisyen Tanıl Bora (Cereyanlar Kitabı) biyopolitikanın Sosyal Darwinist politikalarla ilişkilendirerek, tıbbi mecazların kullanılmasının milliyetçi söylemde sıkça kullanıldığına değinmektedir. Kuvvetli olmanın özendirildiğini, zayıflığın suç olarak görüldüğü, toplumsal sorunların hastalık olarak nitelendirildiği bir yapının cerrahi ve keskin çözümlerle çözümlenmesi uygulamasının ise “askeri Tıbbiye” etkisinden kaynaklandığına dikkat çekmektedir. Bora, nüfus artışı, öjenizm, beden terbiyesinin milliyetçi biyopolitikanın saç ayağını oluşturduğunu belirterek, “Savaşlar, kırımlar ve zorunlu göçlerle insansızlaşmış, ıssızlaşmış Anadolu'da nüfus takviyesine ihtiyaç vardı, zaten nüfus çıplak kuvvet etkeni olarak da çok önemsenmekteydi” şeklinde anlatmaktadır.

     Tarih boyunca iktidarların insanların yaşamına müdahale etme şekil ve amaçlarının da değiştiği görülmektedir. Türkiye’de bu cumhuriyetin ilk yıllarında sağlıklı ve üretken bireylerin yetiştirilmesi olarak kendisini gösterirken, Osmanlı’da İkinci Meşrutiyet döneminde kadın hareketleri gündeme gelmiş evlilik kurumu önemsenmiş, milletin kuvveti insanların çoğalmasına bağlanmış ve üreme alışkanlıklarını düzenleme çabaları ortaya çıkmıştır. Bu tür politikaların bireylerin özgürlüğüne sınırlamalar getirdiği ve bazı durumlarda zorlama unsurları içerdiği de görülmüştür.

      Biyopolitika, günümüzde sıklıkla teknoloji temelli problemler ve yaşam süreçlerinin yönetimiyle ilişkili olarak gündeme gelmektedir.  Biyopolitikanın ekonomik boyutu da bulunmaktadır. İktidarlar insanları sağlıklı ve üretken birey olarak görme eğilimi yanında, ekonomik olarak da katkı sağlayan ve verimli kişiler olarak görmesi de biyopolitika uygulamalarına neden olmaktadır. İktidarın bu müdahaleleri genellikle toplumun sağlığı, güvenliği ve üretkenliği gibi amaçlar doğrultusunda gerçekleştirildiği düşünülmektedir.

      Biyopolitika kavramı, iktidarın insan yaşamını yönetme ve düzenleme çabalarını anlamamızı sağlarken, geçmişten günümüze kadar olan bu süreçte, iktidarın hedefleri ve yöntemleri değişmiş olsa da insanların yaşamının kontrol edilmesi amaçlanmaktadır.  Bu kontrol, sağlık, üreme, ekonomik üretkenlik gibi alanlarda gerçekleşirken, toplumun genel çıkarları doğrultusunda şekillenmektedir. 

      Genetik Mühendislik ve Akıllı Teknolojiler: Aşılar

     Günümüzde, biyopolitika teknoloji ve biyoteknoloji konularını da içermektedir. Genetik mühendislik, genetik düzeyde değişiklik yapma teknolojileri, bireylerin verilerinden beslenen akıllı teknolojiler, tıbbi teknolojiler, tarımsal biyoteknoloji uygulamaları, çevresel biyoteknoloji, endüstriyel biyoteknoloji bu kapsam içinde bulunmaktadır. Ancak etik ve sosyal etkileri nedeniyle tartışma konusudur.

Kaynak:

https://aklinizikesfedin.com/biyopolitika-tanimi-ve-ozellikleri/

https://medyaveiletisim.kulup.tau.edu.tr/michel-foucault-ve-biyopolitika/

https://archive.org/details/tanil-bora cereyanlar/page/228/mode/2up?view=theater (Bora, Tanıl. Cereyanlar)

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/958381

Bahtiyar Mermertaş'ın "Biyo-politika ve Milliyetçilik: Biyo-politika Üzerinden Milletçilik, Irkçılık ve Faşizmi Düşünmek" başlıklı makalesi

document (18).pdf (gelisim.edu.tr)