KOMPLO TEORİLERİ ENDÜSTRİSİ DOĞDU

KOMPLO TEORİLERİ BİLİM Mİ?

GERÇEKLİKTEN KOPUŞ VE TOPLUMSAL ETKİLERİ

 

NEVİN BİLGİN

 

Komplo teorileri, kontrol ve statü kaybetme endişesi ile hareket eden güçlü bir grup insanın faaliyetlerini ve amaçlarını gizleyip toplumu manipüle ettiği inancını içermektedir.

Toplumun geniş kesimlerini etkileyen olayların, görünmeyen ve güçlü bir grup tarafından planlandığına ve yönetildiğine inanılan iddialardır.

Komplo teorisyenleri ise, bu teorileri üreten, yayan ve savunan kişilerdir. Toplumda bu teoriler, insanların gerçekliğe dayanmayan inanışlara kapılmalarına ve olayları yanlış yorumlamalarına neden olmaktadır.

Dezenformasyon ve Yanlış Bilgilendirme

Bilinçli olarak yanlış bilgiyi yayma eylemi olan dezenformasyon ile doğru olmayan bilgilerin yanlışlıkla yayılması olan yanlış bilgilendirme konusunda komplo teorileri araç haline gelmiştir. Dezenformasyon ve yanlış bilgilendirme komplo teorilerinin hızla yayılmasında önemli rol oynamaktadır.

Komplo Teorileri ve Modern Toplum

Modern toplumla birlikte komplo teorileri hızlı ve etkili bir şekilde yayılabildiği gibi, toplumsal etki de yaratmaktadır. Tamamen uydurma bile olsalar, insanları gerçeklikten kopuk şeylere inanmaya itebilmektedir.

Sosyal psikoloji çalışmaları, komplo teorilerine inanan kişilerin diğer uydurma komplo teorilerine de daha fazla inandığını göstermektedir.

Bu sebeple, COVID-19 (koronavirüs hastalığı) ile ilgili komplo teorilerine inananlar yanında iklim değişikliğinin varlığına da inanmayanlar, Ay’a çıkıldığına inanmayanlar, uzaylılarla ilgili komplo teorilerine inananların sayısı da her geçen gün artmaktadır.

 

Komplo Teorilerinin Temel Dinamikleri

Komplo teorileri, ABD’li siyaset bilimci Michael Barkun’a göre, "güçlü, gizli, kötü güçlerin insan kaderini kontrol ettiği inancı" olarak tanımlanmaktadır.

Bu teoriler genellikle var olmayan fantastik komplolara atıfta bulunmakta veya gerçek komploların gerçekliğini sorgulamaktadır. Komplo teorileri, dünya siyasetinde sıklıkla karşılaşılan, diplomaside kullanılan ve güvenlikle ilgili olaylara neden olan somut kaynaklara dayalı olabilmektedir.

Gözlemlenemeyen Gizli Örgütler ve İlişkiler

Bu teoriler, basit cevaplar ararken ve basit cevaplar üretirken, genellikle gözlemlenemeyen gizli örgütler ve ilişkilerle bağlantı kurmaktadır.

Bu teorilere göre, gizli ve önemli güçler, halk tarafından gözlemlenemeyecek şekilde çeşitli ilişkileri kullanarak arzu ettikleri amaçlara ulaşırlar.

Sağcılar mı, Solcular mı İnanıyor

Aşırı sol ve aşırı sağcılar arasında yapılan araştırmalar, karmaşık toplumsal sorunlara basitleştirilmiş siyasi çözümlerin aracılık ettiği komplo teorilerine eşit derecede inandıklarını göstermektedir.

Siyasi ve Sosyal Sonuçları

Popülist söylemde, Maniheist (İyi-Kötü) toplum görüşü, insanlar ve diğerleri arasındaki bir karşıtlığı ifade etmektedir.

Bu düşünceye sahip insanlar, dünyayı mutlak iyi ve kötü olarak iki kamp arasındaki siyasi bir savaş alanı olarak görmektedir.

ABD’de yapılan bir araştırma, Anders Behring Breivik (Norveçli terörist), Brenton Tarrant (Yeni Zelandalı terörist), John Earnest ve Patrick Crusius (Amerikalı teröristler) gibi beyaz üstünlüğünü savunan aşırı sağcı teröristlerin manifestoları, komplo teorilerini haklı çıkarmak için kullanmış olabileceklerini göstermektedir.

Komplo Teorileri Endüstrisinin Doğuşu

Günümüzde, komplo teorileri, bir endüstri haline gelmiş durumdadır. Bu endüstri, kontrollü ve süregelen bir şekilde komplo teorileri üretip yaymaktadır.

Bazı Örnekler

Sosyal medya, bu teorilerin güçlenmesine büyük katkı sağlamaktadır. Örneğin, Great Replacement (Büyük İkame) ve White Genocide (Beyaz Soykırım) gibi komplo teorileri, bağlamına göre değişerek Müslümanlar, Yahudiler, elitler, Marksistler veya AB kurumları gibi dış grupları ötekileştirirken beyaz Avrupalıları mağdur olarak göstermektedir.

Bu teoriler, popülist aşırı sağ partiler tarafından da benimsenmekte ve siyasi alanda kullanılmaktadır. 2016 ABD seçimlerinde komplo teorileri önemli bir rol oynamış ve halkın yaklaşık yüzde 50’sinin bu teorilere inandığı ortaya çıkmıştır.

Komplo Teorilerinin Yayılma Araçları

Yeni Medya ve Sosyal Medya: Sosyal medya, komplo teorilerinin yayılmasında en önemli araçlardan biridir. Facebook, Twitter ve YouTube gibi platformlar, bu teorilerin hızlı bir şekilde yayılmasına ve geniş kitlelere ulaşmasına imkân tanımaktadır.

Alternatif Medya: Ana akım medyanın dışında kalan ve genellikle bağımsız olarak faaliyet gösteren medya kuruluşları, komplo teorilerini destekleyen içerikler üretir ve yayar.

Kitaplar ve Belgeseller: Komplo teorileri, kitaplar ve belgeseller aracılığıyla da yayılmaktadır. Bu yayınlar, teorileri detaylandırır ve okuyuculara veya izleyicilere ikna edici argümanlar sunar.

Kaynakça:

Karaosmanoğlu, Kerem, Komplo Teorileri, Disiplinlerarası Bir Giriş

İmga, Orçun, Haklı Zeki Salih, Sosyal Medya ve Siyasal İletişim

10.30784-epfad.1082092-2286838.pdf (nevsehir.edu.tr)

Komplo Teorisi Nedir? - bilimUP

Neden Komplo Teorileri Var? Komple Teorilerinin Psikolojik Arka Planı - Parlak Jurnal