MODERN HAYAT, ŞİDDET, KONTROL

“UNABOMBER” VE “OTOMATİK PORTAKAL” ÜZERİNE

 

                 Otomatik Portakal Alex Delarge

NEVİN BİLGİN

Modern hayat, insana sağladığı kolaylıklar kadar ruhunda, zihninde değişikliklere yol açmaktadır. Bu durum kimi zaman kontrol, kimi zaman özgürlük, kimi zaman da şiddet olgularıyla kendisini gösterebilmektedir.

Amerikalı Matematikçi Ted Kaczynski’yi anlatan Unabomber ile Anthony Burgess’in romanından uyarlanan Otomatik Portakal filmleri tam da bu konuyu ele almaktadır.

Bunlardan ilki, bir akademisyenin bombalı saldırılar düzenleyen bir eylemciye nasıl dönüştüğünü anlatırken, ikincisi şiddet, özgürlük ve kontrol arasındaki dengeyi sorgulamakta şiddet eylemleri yapan çetenin üyesinin bilimsel deneye beyni yıkanarak topluma kazandırılmasını anlatmakta, suça ve şiddete eğilimi sorgulamaktadır.

                                 Ted Kaczynski (Amerikalı Matematik Dehası) 

Matematik Dehası Nasıl Bombacı Oldu?

10 Haziran 2023’te yaşamını yitiren “matematik dehası” olarak kabul edilen Amerikalı matematikçi Ted Kaczynski, 1978 ve 1995 yılları arasında ABD çapında modern teknolojiyi eleştirdiği kişi ve kuruluşlara bombalı paketler göndererek üç kişinin ölümüne, 23 kişinin de yaralanmasına neden olmuştur. Doğayı hayatın odak noktası yapan Kaczynski, anarşizmi savunan bir de manifesto yayınlamıştır.

 "Sanayi Toplumu ve Geleceği" (Theodore Kaczynski - Sanayi Toplumu ve Geleceği : Theodore Kaczynski : Free Download, Borrow, and Streaming : Internet Archive) manifestosunda Kaczynski, modern teknolojiyi ve sanayi toplumunu sert bir dille eleştirmektedir. Endüstriyel teknolojik sistemi reddederken, teknolojik uygarlığın insan üzerinde tahribata yol açtığını savunmaktadır. Teknolojik sistemin ciddi psikolojik sorunlar ürettiğini öne sürmektedir. Teknolojinin entegre bir sistem olduğunu söyleyen Ted Kaczynski, onun iyi yanı ile kötü yanının birbirinden ayrılamayacağını önemle vurgulamakta, ilerlemeci zihniyetle algısı sakatlanmış insanın, ürkütücü geleceğini gözler önüne sermektedir ve şöyle demektedir:

"Eğer devlet babanın hayatınıza şu anda fazla karıştığını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz; siz asıl, devlet çocuklarınızın genetik yapısını düzenlemeye başladığında olacakları görün. Kontrolsüz genetik mühendisliğinin sonuçları bir felaket olabileceğinden, insanoğluna yönelik genetik mühendisliğine girişi, kaçınılmaz olarak bu tür bir düzenleme izleyecektir."

Anthony Burgess’in "Otomatik Portakal"ı ise post-endüstriyel bir toplumda, ahlaki değerlerin karmaşıklaştığı bir dünyayı tasvir etmektedir.  Roman ve film, bireyin içsel şiddet dürtülerini ve toplumun bu dürtülere karşı olan tutumunu sorgulamaktadır.  Baş karakter Alex DeLarge'ın, devletin kontrol mekanizmalarıyla "iyileştirilmesi" süreci, özgürlüğün kısıtlanmasının bir örneğidir. Devletin, bireyin zihnine müdahale ederek şiddeti kontrol altına alma çabası, teknolojinin kontrol aracı olarak kullanılmasına bir eleştiridir.

Şiddet ve Kontrol

Her iki eser de şiddeti, bireyin toplumla olan çatışmasının bir yansıması olarak ele almaktadır. Kaczynski, teknolojik ilerlemenin insan doğasına aykırı olduğunu ve bireyin bu sisteme başkaldırması gerektiğini savunmaktadır. Şiddet, onun için bir iletişim aracı, modern dünyanın eleştirisini duyurmanın bir yolu haline gelmiştir. Kaczynski'nin bombalı eylemleri, kelimelerin yetersiz kaldığı durumlarda, insanları onun eleştirisine kulak vermeye zorlamayı amaçlamaktadır.

Özgürlük ve Kontrol Arasındaki Çizgi

Kaczynski ve Burgess, modern toplumun birey üzerindeki etkilerini eleştirirken, özgürlük ve kontrol arasındaki ince çizgiyi de vurgulamaktadır. Kaczynski'nin manifestosu, teknolojinin insan özgürlüğünü nasıl kısıtladığını ve bireyin bu sistemde nasıl baskı altında tutulduğunu gözler önüne sermektedir. Ona göre, teknolojinin kontrolsüz gelişimi, insanın doğasıyla çatışmakta ve bu da bireysel özgürlüğün kaybına yol açmaktadır. "Otomatik Portakal"da ise devletin birey üzerindeki kontrolü, özgürlüğün kaybının ifadesidir. Alex'in, şiddet içeren eylemleri ve sonrasında zorla "iyileştirilmesi", devletin birey üzerindeki mutlak kontrolünün ve özgürlüğün kısıtlanmasını göstermekte ve kontrol mekanizmalarını sorgulamaktadır.