SAVAŞIN VE SUİKASTLERİN YENİ YÜZÜ
YAPAY ZEKAYLA DONATILMIŞ OTONOM SİLAHLAR
ETİK VE HUKUKİ BOYUT TARTIŞMASI
NEVİN BİLGİN
Yapay zekanın gelişimi silah teknolojisini
de değişik bir boyuta taşımış durumdadır. İnsan faktörü olmaksızın görevlerini
yerine getiren yapay zekayla donatılmış otonom silahlar, güvenlik kadar etik ve
hukuki açıdan da tartışmalıdır.
Veri Toplama: Otonom araçlar, kameralar,
radarlar, lidarlar ve diğer sensörler kullanarak çevrelerini algılar ve yol
verisi toplar.
Veri İşleme: Toplanan veriler,
algoritmalar tarafından işlenir ve bu aşamada araç etrafındaki nesneler
haritalandırılır, hareket eden nesneler takip edilir.
Karar Alma: Algoritmalar, toplanan
verilere dayanarak kararlar verir. Örneğin, bir engel tespit edildiğinde, araç
bu engeli nasıl aşacağına karar verir.
Hareket Etme: Algoritmalar, aracın
hareketini kontrol eder. Otonom araç, belirlenen rotaya göre hareket eder ve
engelleri aşar.
Uluslararası İnsancıl Hukuk (Jus in Bello)
Boyutu
Bu silahların kullanımı uluslararası hukuk
açısından etik ve hukuki boyutuyla tartışılmaktadır. Uluslararası insancıl
hukuk, savaşın insancıllaştırılması amacıyla geliştirilmiştir ve üç temel
ilkeye dayanmaktadır.
Askeri Gereklilik: Sadece askeri hedeflere
yönelik saldırıların yapılmasını gerektirir.
Orantılılık: Sivil kayıpların ve
zararların, askeri hedeflerle orantılı olmasını sağlar.
Ayrım Gözetme: Sivil ve askeri hedeflerin
ayrımını yaparak, sivillere zarar verilmemesini amaçlar.
Bu sistemlerin karar verme süreçlerinde
insan müdahalesinin olmaması, özellikle ayrım gözetme ve orantılılık ilkeleri
açısından endişelere yol açmaktadır. Otonom silahlar, yaşam hakkı, özel hayatın
gizliliği ve adil yargılanma hakkı gibi temel insan haklarını etkilemektedir.
Bu bağlamda, hesap verebilirlik ve sorumluluk kavramları önem kazanmaktadır.
Otonom silahların kullanımı sırasında meydana gelen hukuka aykırı eylemlerde,
sorumluluğun kimde olduğu belirsiz durum yaratmaktadır. Bu durum, hukuk ve etik
açısından ciddi tartışmalara neden olmaktadır.
Otonom silahların etik boyutu, bu
sistemlerin insan kontrolü dışında karar alabilme yeteneğine sahip olmasından
kaynaklanmaktadır. Bu konuda önemli noktalar ise şöyle sıralanabilir:
Adil Savaş İlkesi: Otonom silahların
kullanımı, adil savaş ilkesine uygun olmalıdır. Bu ilke, savaşın meşru
nedenlerle yapılması, orantılılık ve ayrım gözetme gibi temel değerleri içerir.
Otonom silahların hedef seçiminde bu ilkelere uygun hareket etmesi
gerekmektedir.
İnsan Kontrolü ve Sorumluluk: Otonom
silahlar, insan kontrolü dışında karar alabilirler. Bu durum, sorumluluk ve
hesap verebilirlik açısından önemlidir. Hangi durumlarda otonom silahların
kullanılacağı ve hangi koşullarda insan müdahalesinin gerektiği net bir şekilde
belirlenmelidir.
Uzun Vadeli Sonuçlar: Otonom silahların
kullanımının uzun vadeli sonuçları düşünülmelidir. Bu silahların yaygınlaşması,
gelecekte nasıl bir etki yaratacak? İnsan hakları, uluslararası hukuk ve etik
değerler göz önünde bulundurulmalıdır.
Yapay zeka ile donatılmış otonom silah sistemleri, askeri alanlarda önemli avantajlar sağlayabilirken, aynı zamanda etik, hukuki ve güvenlik açısından ciddi sorular ortaya çıkarmaktadır. Bu sistemlerin uluslararası insancıl hukuk ve insan hakları hukuku ile uyumlu bir şekilde kullanılması, hesap verebilirlik ve sorumluluk mekanizmalarının net bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Gelecekte, bu teknolojilerin etik ve hukuki çerçevede değerlendirilmesi, savaşın insancıllaştırılması ve insan haklarının korunması açısından büyük önem taşımaktadır.
Kaynakça:
https://tasam.org/tr-TR/Icerik/52518/savaslarda_ucuncu_devrim_otonom_silah_sistemleri_ve_insancil_hukuk
Atlığ, M. (2022). Otonom sistemlerin
savaşa ve uluslararası silahlı çatışmalar hukukuna etkisi. Akademik Düşünce
Dergisi, 6, 3. ISSN: 2687-6124, E-ISSN: 2718-0166.
https://hukukcular.org.tr/olumcul-otonom-sistemlerin-silahli-catisma-hukuku-bakimindan-degerlendirilmesi-ve-kargu-2-meselesi/
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder