VERGİ: İLK HASATTAN YAPAY ZEKA VERGİSİNE

İNSANIN BİNLERCE YILLIK YÜKÜ

İLK HASATTAN KARBON AYAK İZİNE VE YAPAY ZEKA VERGİSİNE

İLK VERGİYİ FİRAVUNLAR ANTİK MISIR’DA UYGULADI

 

NEVİN BİLGİN

İnsanoğlunun hayattaki en büyük yüklerinden birisi de vergilerdir. Vergilendirmenin tarihi de oldukça eskidir. İlk vergi kaydı yaklaşık 5 bin yıl önce Antik Mısır’daki Firavunlar tarafından uygulanmıştır. Tüm tahıl haşatının yüzde 20’sine eşdeğer vergi alınmıştır. Vergi günümüze kadar değişik uygulamalarla devam etmiştir. Son olarak karbon ayak izi ve yapay zeka vergilendirmeleri gündeme gelmiştir. Vergi insanın binlerce yıllık yüküdür. Vergi ödemenin insanlar üzerinde çeşitli psikolojik etkileri de vardır. Belirsizlik, kaygı, yaşama sevincinin azalması, kafa karışıklıkları, motivasyon ve kapasite sınırlamaları gibi etkiler yaratmaktadır.

ANADOLU’DA 3 BİN YIL ÖNCEKİ VERGİ TARİFELERİ

Vergilendirme, devletlerin finansman ihtiyaçlarını karşılamak için kullandığı en eski ekonomik yöntemlerden biridir ve tarihçesi medeniyetlerin başlangıcına kadar uzanmaktadır. Eski çağlarda, ticaret yapanlar arasında mal alışverişinde kullanılan metaller ve yün gibi ürünler üzerinden gümrük vergileri alınırdı. Örneğin, antik Kanesh şehri (günümüz Türkiye’si) ile Asur (günümüz Irak’ı) arasındaki ticarette 3000’li yıllara tarihlenen tarifeler bulunmaktadır.

OSMAN GAZİ İLK VERGİYİ GETİRDİ

Osmanlı İmparatorluğu döneminde ise Osman Gazi’nin bir fermanıyla başlayan vergilendirme, çarşıda ticaret yapanların kazançları üzerinden belirli bir miktar akçe ödemelerini gerektiriyordu.

CUMHURİYET’İN MUAMELE VERGİSİ

Cumhuriyet döneminde ise 1926’da Muamele Vergisi Kanunu ve 1927’de Kazanç Vergisi Kanunu ile önemli vergi reformları yapılmıştır. 1949’da ise Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanunu gibi reformlar gerçekleştirilmiştir.

VERGİLENDİRMENİN DOĞUŞU

Vergilendirme daha çok ekonomik kriz dönemlerinde ortaya çıkmaktadır. Dünya genelinde modern vergilendirmenin yükselişi, 18. yüzyılın sonlarından itibaren başlamıştır. Bu dönemde, devletlerin finansman ihtiyaçları artmış ve bu ihtiyaçları karşılamak için yeni vergi türleri geliştirilmiştir.

20.YY VE KDV

Özellikle 20. yüzyılın başlarında, KDV (Katma Değer Vergisi) gibi yenilikçi vergi türleri ortaya çıkmıştır. Alman iş insanı Wilhelm Von Siemens, KDV’yi, brüt ciro vergileri ve satış vergilerinin uygulanmasındaki sorunları çözmek için bir yol olarak tasarlamıştır. KDV’nin modern varyasyonu ilk olarak 1954’te Fransa tarafından Fildişi Sahili kolonisinde uygulanmıştır.

DÜNYADA 5 ANA VERGİ SİSTEMİ VAR

Dünyada, beş ana vergi sistemi bulunmaktadır Bunlar vatandaşlık esaslı, ikamet esaslı, bölgesel vergilendirme, doğrudan vergi olmayan sistem ve non-dom sistemi (İngiltere’de ikamet eden ancak vergi amaçları için kalıcı evi-ikametgahı-İngiltere dışında olan kişiyi tanımlar). Bunların dışında şirket vergisi, bireysel vergi, satış vergisi (KDV, GST), sermaya kazançları vergisi, servet vergisi, miras vergisi gibi vergi türleri de bulunmaktadır.

KARBON AYAK İZİ VE YAPAY ZEKA VERGİSİ

Günümüzde vergi sistemleri, teknolojinin ve ekonominin değişen dinamiklerine uyum sağlamak için sürekli evrilmektedir. Yapay zeka ve otomasyonun yaygınlaşmasıyla birlikte, yeni vergi türleri ve uygulamaları da gündeme gelmektedir. Örneğin, yapay zeka makineleri tarafından üretilen mallar ve hizmetler üzerinden veya bu makinelerin sahiplerinin tüketimi üzerinden vergilendirme gibi yenilikçi yaklaşımlar tartışılmaktadır.

Yapay zekanın üretim araçlarının etkisinin artmasıyla birlikte vergi politikalarına dahil edilmesi konusunda çalışmalar yapılmaktadır. Bu konudaki vergilendirmenin tüketiciye mi yoksa üreticiye mi uygulanacağı konusunda çalışmalar sürmektedir.

 

PSİKOLOJİK ETKİSİ

Vergilendirmenin insanlar üzerinde çeşitli psikolojik etkileri bulunmaktadır. Araştırmalar, vergi mükelleflerinin belirsizlik, kaygı ve kafa karışıklığı yaşayabileceğini göstermektedir. Vergi ödemenin zorunlu bir eylem olarak algılanması, bireylerin harcama alışkanlıklarını etkileyebilmektedir. Bazı insanlar vergi ödemeyi olumsuz bir şekilde algılarken, diğerleri bunu toplumsal katkı olarak görebilir ve bu durum onların vergiye bakış açısını olumlu yönde etkileyebilmektedir.

The Different Income Tax Systems Worldwide - globalization.guide (globalisationguide.org)

On Dokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Vergi Reformları ve Gelir Sistemi (jstor.org)

Taxation in the Ottoman Empire - Wikipedia

Çağlar Boyunca Vergiler | Vergilendirme Tarihi - Ingleton Partners Ltd

TaxEDU-Pimer-History-of-Taxes.pdf (taxfoundation.org)