ASIRLARDIR BİTMEYEN TARTIŞMA: YASAK MEYVE VE AĞAÇ

ELMA MI, İNCİR Mİ, ÜZÜM MÜ? 

NEVİN BİLGİN 

" Ey Âdem! Sen ve eşin cennette kalın. Dilediğiniz yerden yiyin. Fakat şu ağaca yaklaşmayın. Yoksa zalimlerden olursunuz. (Araf, 19)”

“Şeytan, ayıp yerlerini kendilerine göstermek için onlara fısıldadı: Rabbinizin sizi bu ağaçtan alıkoyması melek olmanız veya burada temelli kalmanızı önlemek içindir.” (Araf, 7/20)

Hz. Âdem ve Hz. Havva'nın yasak meyveyi yemeleriyle cennetten kovulmaları, hem İslam hem de Hristiyan geleneğinde önemli bir hikaye olarak yer alır. Bu olay, insanın günah ve itaatsizlik ile yüzleşmesi ve dünyadaki varlığının başlangıcı olarak kabul edilir. 

Âdem ve Havva’nın cennetten kovulma hikayesi, farklı kutsal kitaplarda ve kültürel anlatılarda yer alan bir mitolojik olaydır. Bu hikayede, Âdem ve Havva, cennet bahçesinde yaşarken Allah tarafından kendilerine yasaklanan bir meyveyi yemeleri nedeniyle cennetten kovulmuşlardır. Yasaklı meyve ve giyindikleri ilk yapraklar hakkında farklı kaynaklarda çeşitli bilgiler bulunmaktadır.

Yasaklı Meyve ve Bilgi Ağacı

Kutsal kitaplarda geçen anlatılarda, yasaklı meyve genellikle “iyi ve kötüyü bilme ağacı” olarak bilinir. Tevrat’a göre bu ağaç, cennet bahçesinin ortasında yer almakta olup, Âdem ve Havva’nın yemeleri yasaklanmış olan meyveyi taşıyan ağaçtır. Ancak, bu meyvenin tam olarak ne olduğu konusunda farklı yorumlar bulunmaktadır. Hristiyan kültüründe, bu meyve sıklıkla elma olarak tasvir edilirken, İslam kültüründe meyvenin türü belirtilmez.

           https://www.ecenurak.com/yasak-elma-adem-havva-ve-lilith/

İlk Yapraklar

Âdem ve Havva, yasaklı meyveyi yedikten sonra çıplak olduklarının farkına varmışlardır. Bu farkındalık, onların utanmalarına ve vücutlarını örtme ihtiyacı hissetmelerine neden olmuştur. Kutsal kitaplara göre, Âdem ve Havva vücutlarını incir yapraklarıyla örtmüşlerdir. İncir yaprağı, bu nedenle, örtünmenin ilk sembolü olarak kabul edilmiştir.

Cennet Bahçesi ve Sembolik Anlamlar

Cennet bahçesi, hem İslam hem de Hristiyanlıkta, Tanrı'nın yarattığı, nimetlerle dolu bir yer olarak tasvir edilir. Bu bahçede, Hayat Ağacı ve Bilgi Ağacı olmak üzere iki önemli ağaç bulunmaktadır. Hayat Ağacı, ölümsüzlüğün sembolü olarak görülürken, Bilgi Ağacı iyi ve kötüyü bilme yetisini temsil eder.

Mitolojide ve Sanatta Yansımalar

Âdem ve Havva’nın cennetten kovulma hikayesi, sanat tarihinde de birçok kez işlenmiştir. Özellikle Orta Çağ ve Rönesans döneminde yapılan resim ve heykellerde, yasaklı meyve ve yapraklarla örtünmüş Âdem ve Havva figürleri sıkça görülür.

Minyatürlerde Hz. Âdem ve Hz. Havva'nın Tasviri

İslam minyatür sanatı, tarih boyunca hem dini hem de edebi konuları betimlemiştir. Hz. Âdem ve Hz. Havva'nın yasak meyveyi yemeleri ve cennetten kovulmaları da sıkça işlenen bir temadır. Bu sahneler, genellikle el yazmalarının içinde, tam sayfa veya yarım sayfa olarak, zengin detaylarla işlenmiştir.

Minyatür Kompozisyonları

Minyatürlerde Hz. Âdem ve Hz. Havva genellikle cennet bahçesinde, yemyeşil ağaçlar ve meyvelerle dolu bir ortamda betimlenir. Bu sahnelerdeki cennet, bereketli topraklar, çeşit çeşit çiçekler ve farklı türde ağaçlarla süslenmiştir. Minyatürlerdeki zengin renk paleti, bahçenin bolluğunu ve kutsallığını yansıtmak için dikkatle seçilir.

Hz. Âdem ve Hz. Havva, genellikle yarı çıplak olarak resmedilir. Vücutları ince detaylarla işlenmiş kumaş parçalarıyla örtülüdür, bu kumaşlar genellikle kat kat çizilir ve minyatürlerde kullanılan akıtma ve tarama teknikleriyle zenginleştirilir. Hz. Âdem'in elinde bir asa tutarken resmedilmesi, onun peygamberlik ve bilgelik simgesi olarak görülmesini sağlar. Hz. Havva ise daha zarif ve ince detaylarla işlenmiş, göğsü açık bir biçimde resmedilir. Havva'nın yüzündeki hafif tebessüm, onun daha hoşgörülü ve memnuniyet dolu bir ifadeye sahip olduğunu gösterir. Buna karşılık, Hz. Âdem daha düşünceli ve dalgın bir şekilde tasvir edilir.

Figürlerin Yüz Özellikleri ve Giysileri

Figürlerin yüz hatları, genellikle Orta Asya Türk tipi olarak bilinen yuvarlak yüzlü, badem gözlü ve ince dudaklı olarak çizilir. Saçlar ise uzun ve örgülü, özellikle Havva'nın saçları beline kadar uzanan, dikkat çekici şekilde tasvir edilmiştir. Figürlerin başlarındaki hareler, kutsallıklarını vurgulayan önemli bir detaydır. Bu hareler, genellikle alev biçiminde işlenir, bu da İslam minyatür sanatının Hristiyan ikonografisinden farklı bir yorum geliştirdiğini gösterir.

Hz. Havva’nın üzerinde yer alan küpeler, bileklerini süsleyen kalın bilezikler ve ayaklardaki halhal, dönemin kadınlarının takı tutkusunu ve bu tutkunun sanat eserlerinde nasıl yer bulduğunu gösterir. Havva’nın Hz. Âdem’e uzattığı eli, Osmanlı dönemi resim sanatında sıkça görülen ve daha sonra Levni'nin tek kadın portrelerinde devam eden bir detaydır; özellikle serçe parmağın havada kalması, bu sembolik anlatımın bir örneğidir.

Cennetteki Ağaçlar ve Meyveler

Cennet bahçesindeki ağaçlar, her türlü meyveyi barındıran, görkemli ve bereketli olarak tasvir edilmiştir. Bu ağaçlardan biri, yasak meyvenin yer aldığı İyi ve Kötü Bilginin Ağacı’dır. Minyatürlerde bu ağaç genellikle bahçenin merkezine yerleştirilir ve etrafında diğer meyve ağaçlarıyla birlikte tasvir edilir. İyi ve Kötü Bilginin Ağacı’nın meyvesi ise genellikle elma olarak temsil edilmiştir, ancak bu elmanın rengi ve şekli çeşitli sanatsal yorumlara göre değişiklik gösterebilir.

İblis'in Tasviri

İslam sanatında yılan figürü, genellikle Yahudi ve Hristiyan ikonografisinden farklı olarak daha az kullanılmıştır. İblis’in Hz. Âdem ve Hz. Havva’yı kandırdığı sahnelerde ise İblis, insan formunda veya bazen yarı insan yarı hayvan olarak tasvir edilebilir. Bu tasvirler, minyatürün işlendiği dönemin sanat üslubuna ve eserin ait olduğu kültürel bağlama göre değişiklik gösterir.

İlk insanın yasak meyveyi yemesiyle cennetten kovulması, insanoğlunun bilgiye açılmasını simgeler. Bu mit, semavi dinlerde de yer alır. Kuran’da yasak meyvenin ismi geçmez, ancak sembolik olarak insanın kozmik bilgiden uzaklaşmasını ifade ederb Türk mitolojisinde de ilk insanın yaratılışı ve yasak meyve motifi bulunur. Yasak meyve, ezoterik bilginin kaybı ve insanın dünyevileşmesi anlamında önemlidir.

https://www.altayli.net/ezoterik-bilgi-kaynaginda-yasak-meyve.html

https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunigsfd/issue/53335/670371

https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubar/issue/16977/177430

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1021038

https://www.kabala.info.tr/kutuphane/baruh-halevi-aslag/makaleler-baruh-halevi-aslag/iyi-ve-kotun

https://mitoloji.org.tr/yasam-agaci-hayat-agaci-ve-mitoloji/

https://www.worldhistory.org/trans/tr/1-16670/cennet-bahcesi/

https://www.okudum.net/adem-ve-havvanin-cennetten-kovulma-hikayesi/