LİTYUM SAVAŞLARI
ÇİN'İN KÜRESEL HAKİMİYETİ VE TÜRKİYE'NİN GELECEKTEKİ ROLÜ
SÖMÜRGECİLİK ŞİMDİ DE LİTYUM ÜZERİNDEN YÜRÜYOR
ÇİN DÜNYADA LİTYUMUN YÜZDE 33'ÜNÜ KONTROL EDİYOR
ABD ÇİN GERİLİMİNDE LİTYUM FAKTÖRÜ: ÇİNLİ ŞİRKETLERİN BOLİVYA'DAKİ LİTYUM MADENLERİNE YATIRIM YAPMASINDAN ABD RAHATSIZ
AFGANİSTAN'DAKİ LİTYUM YATAKLARI
NEVİN BİLGİN
Lityum, modern teknolojinin ve yeşil ekonominin temel taşlarından biridir. Elektrikli araçlar, taşınabilir elektronik cihazlar ve yenilenebilir enerji depolama sistemleri için vazgeçilmez olan lityum iyon piller, dünya genelinde hızla artan bir talep görüyor. Elektrikli araç pazarının genişlemesi ve sürdürülebilir enerjiye geçiş süreci, bu kritik mineralin jeopolitik önemini daha da artırmıştır. Birçok ülke, lityumun üretimi ve tedarik zincirini kontrol etmenin ekonomik ve stratejik avantajlarını fark etmiş durumda.
ÇİN'İN LİTYUM HAKİMİYETİ
Son on yılda, Çin, dünya genelinde lityum madenciliği ve işleme alanında güçlü bir hakimiyet kurdu. Çinli şirketler, BBC’nin hesaplamalarına göre, dünya genelinde lityum üreten veya üretim aşamasında olan projelerin %33'ünü kontrol ediyor. Çin, sadece lityumun çıkarılmasında değil, aynı zamanda bu madenin işlenmesinde de lider konumda. 2022 yılında Chatham House'a göre, Çin, lityum ve kobaltın damıtılmasında küresel tedarikte sırasıyla %72 ve %68'lik paylara sahipti. Bu liderlik, Çin’in dünya genelinde elektrikli araçlar, rüzgar türbinleri ve güneş panelleri gibi yeşil teknoloji ürünlerini daha ucuz ve erişilebilir hale getirmesini sağladı.
Çin'in bu başarısı, sadece maden çıkarma kapasitesine değil, aynı zamanda ileri işleme teknolojileri ve küresel tedarik zincirlerindeki güçlü pozisyonuna dayanıyor. Çin, 2023 yılı itibariyle, dünya çapında satılan elektrikli araçların yarısından fazlasını üreten bir dev haline geldi. Ayrıca, küresel rüzgar türbini üretim kapasitesinin %60’ına sahip ve güneş paneli tedarik zincirinin %80’ini kontrol ediyor. Bu ürünler, yeşil ekonominin yapı taşları olduğundan, Çin’in bu alandaki hakimiyeti, dünya genelinde stratejik bir üstünlük sağlıyor.
Küresel Rekabetin Artışı ve Jeopolitik Gerilimler
Çin'in lityum üzerindeki hakimiyeti, diğer büyük ekonomileri harekete geçirdi. ABD, İngiltere ve Avrupa Birliği, bu stratejik minerale olan bağımlılıklarını azaltmak için yeni politikalar ve stratejiler geliştirmeye başladı. Özellikle Bolivya, Avustralya, Şili ve Arjantin gibi büyük lityum rezervlerine sahip ülkeler, bu rekabetin merkezinde yer alıyor. Bolivya’nın Salar de Uyuni bölgesindeki rezervleri, dünya lityum rezervlerinin %70’ini içeriyor ve bu durum, ülkedeki madencilik faaliyetlerine yönelik uluslararası ilgiyi artırıyor.
BOLİVYA VE ALMAN FİRMASI
Bolivya’da, solcu lider Evo Morales yönetimi, Alman firması ACISA ile yapılan lityum sözleşmesini iptal ederek, lityumu ham olarak ihraç etmek yerine, katma değer yaratacak şekilde pil olarak satmayı planladı. Bu strateji, Bolivya’nın sadece bir hammadde sağlayıcısı olmaktan çıkıp, küresel tedarik zincirinde daha yüksek bir konuma yerleşme hedefini yansıtıyor.
ÇİN VE ABD REKABETİ: BOLİVYA'DAKİ LİTYUM MADENLERİ
Ancak, Çinli şirketler bu boşluğu hızla doldurarak Bolivya'da ve diğer lityum zengini ülkelerde yatırımlarını artırmaya başladılar. Bu durum, Çin'in ABD'nin "arka bahçesi" olarak görülen Latin Amerika'da stratejik bir madenin çıkarılmasında ve dünya piyasalarına sunulmasında etkili bir rol oynamasına neden oldu.
Çin'in bu bölgelerdeki yatırımları, sadece ekonomik çıkarlarla sınırlı kalmayıp, jeopolitik bir oyun olarak da değerlendiriliyor. Çin, bu yatırımlarla küresel enerji dönüşümünde kilit rol oynayan lityum kaynaklarına erişimini garanti altına alırken, aynı zamanda bu ülkelerdeki nüfuzunu artırıyor. Ancak, Çin’in bu hakimiyeti, aynı zamanda yerel topluluklar ve çevresel sorunlar açısından çeşitli gerilimlere yol açıyor. Madencilik faaliyetleri, çoğu zaman çevresel tahribata neden olurken, yerel halkların haklarının ihlali ve güvensiz çalışma koşulları gibi suçlamalar da gündeme geliyor.
TÜRKİYE'NİN LİTYUM STARETEJİSİ
Bu küresel yarışta Türkiye’nin de kendi stratejisini belirlemesi gerekiyor. Türkiye, lityum rezervleri açısından zengin olmasa da, bu stratejik maddeye olan talebi karşılayacak adımlar atmak zorunda. Türkiye’nin yerli otomobil üretim projesi TOGG ve yenilenebilir enerji yatırımları, lityum ihtiyacını daha da artıracak. Bu bağlamda, Türkiye’nin kendi lityum kaynaklarını keşfetmesi ve bu alanda stratejik ortaklıklar kurarak küresel lityum tedarik zincirinde yer alması önem taşıyor.
Türkiye, bu sürece entegre olabilmek için çeşitli adımlar atabilir. İlk olarak, yerli lityum rezervlerini keşfetme ve bu kaynakları etkin bir şekilde işleme üzerine odaklanabilir. Ayrıca, lityum tedarik eden ülkelerle stratejik işbirlikleri kurarak, bu minerale erişimi güvence altına alabilir. Diğer yandan, Türkiye, lityum işleme teknolojilerine yatırım yaparak, sadece bir ham madde alıcısı değil, aynı zamanda katma değer yaratan bir üretici haline gelebilir.
Lityum savaşları, sadece ekonomik değil, aynı zamanda jeopolitik bir mücadeleyi de beraberinde getiriyor. Türkiye’nin bu küresel yarışta etkin bir rol oynaması, sadece enerji güvenliği açısından değil, aynı zamanda bölgesel ve küresel stratejik çıkarlarını koruması açısından da kritik önem taşıyor.
AFGANİSTAN VE LİTYUM REZERVLERİ
Afganistan, büyük lityum rezervleri üzerinde bulunması nedeniyle küresel bir önem taşıyor. Ülke, bu maden zenginliğini kullanarak ulusal egemenliğini koruma ve yerel kalkınmayı sağlama arasında bir denge kurmak zorunda. Elektrikli araçlar (EV) ve temiz enerji depolama için kritik olan lityum, dünya çapında yüksek talep görüyor. ABD'li jeologlar, yaklaşık on yıl önce Afganistan'ın maden rezervlerini 1 trilyon dolar olarak tahmin etmişti, bu da ülkenin kırılgan ekonomisini istikrara kavuşturma potansiyeline sahip.
Afganistan'ın Maden ve Petrol Bakanlığı, Helmand, Nuristan ve Gazni gibi bölgelerde önemli lityum rezervleri belirledi. Ancak, Hindistan ve Çin gibi büyük bölgesel güçlerin de Afganistan'ın lityum kaynaklarıyla ilgilendiği bir ortamda, ülke, bu zenginlikten yararlanırken yabancı güçler tarafından sömürülme riskiyle karşı karşıya kalıyor.
Lityum savaşları mı başlıyor? | Yeşil Haber (yesilhaber.net)
Çin'in madenlerden büyük pay alması gerilimi nasıl artırdı? - BBC News Türkçe
“Lityum OPEC’i” ve Çin-ABD Rekabeti — ANKASAM | Ankara Kriz ve Siyaset Araştırmaları Merkezi
Lityum Piller ABD ve İsrail’i Neden Endişelendiriyor? | Fokus+ (fokusplus.com)
Afganistan'ın Lityumu: Egemenliğe Karşı Yabancı Sömürüsü – The Diplomat
Değişen Küresel Pazarda Çin ve Lityum Jeopolitiği | Çin Siyaset Bilimi İncelemesi (springer.com)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder