KISIR DÖNGÜNÜN EKRANDAN YANSIMASI: TELEVİZYON VE DİJİTAL PLATFORMLARDA YARATICILIĞIN TÜKENİŞİ

SANATÇI VE SENARYO MONOPOLÜ: NEDEN HEP AYNI YÜZLER VE TEKRAR EDEN HİKÂYELER?

TOPLUMSAL YORGUNLUK VE MONOTONLUK: MAFYA DİZİLERİNİN BIKTIRICI TEKRARI

NEDEN TÜRK FİLM VE DİZİLERİNDE BİLİM VE TARİH KONULARI YOK?

DİZİ VE FİLM SEKTÖRÜNDE KISIR PASLAŞMALAR: YARATICILIK NEDEN ÖLDÜ?

ALGORİTMALARIN TUZAĞI: DİJİTAL PLATFORMLAR İZLEYİCİYİ NASIL ESİR ALIYOR?

                 fotoğraf: Reddit

NEVİN BİLGİN 

Türk dizi ve filmlerinden az bir bölümü özgünlük alanında içeriği sahip olurken, büyük çoğunluğunun kısır bir döngü içinde dolaştığını görmek mümkün. 

Yaratıcılık yok olurken, izleyici de yaratılan algı hem psikolojik hem de sosyolojik olarak kültürel bir değişim yaratmakta. Çünkü, ekonomik durumu giderek kötüleşen insanların tek eğlencesi artık "çekirdek çitleyip dizi ya da film izlemek" olmuş durumda. 

Aynı Yüzler Farklı roller, Yaratacı İçerik Yok

Türkiye televizyonları ve dijital platformları uzun zamandır benzer temalar ve karakterlerle dolup taşıyor. Aynı yüzleri farklı rollerde görmek izleyiciyi bir yorgunluk hâline sürüklerken, yaratıcı içeriklerin eksikliği toplumsal ve bireysel algılar üzerinde karmaşık etkiler yaratıyor. Bir kanalda yalıda asil bir beyefendi ya da hanımefendi rolünde izlediğimiz bir oyuncuyu, başka bir kanalda pavyonda dans ederken görmek, izleyicinin zihninde karmaşaya yol açıyor. Bu, hem içerik üretiminde özgünlük eksikliğine hem de oyuncu seçiminde sınırlı bir bakış açısına işaret ediyor.

Sanatçı Monopolü Oluştu

Türk dizi ve film sektöründe belirli sanatçıların adeta monopol oluşturması, farklı hikâyelerin anlatılmasını engelliyor. Bu durum, yeni yüzlerin ve farklı perspektiflerin sektöre girmesini zorlaştırırken, izleyici açısından da "hep aynı kişiler, aynı hikâyeler" eleştirisini doğuruyor. Daha da kötüsü, senaryolar arasında açıkça görülen kopyalamalar ve benzerlikler, yaratıcılık krizini daha belirgin bir hâle getiriyor. Bir hikâyenin başarısı, aynı konseptin defalarca yeniden işlenmesine neden oluyor, ancak bu tekrarlamalar izleyiciyi kısa sürede sıkıyor.

İzleyici Üzerindeki Sosyolojik ve Psikolojik Etkiler

Mafya, pavyon, şiddet, zengin olmaya çalışan  kadın, zengin mafya babası erkek, erkeğin iktidarı gibi  içerik tekrarları, bireyler ve toplum üzerinde bir dizi etkiler yaratıyor:

Algı Karmaşası: İzleyici, aynı oyuncuyu farklı platformlarda birbirine tamamen zıt rollerde görünce, gerçeklik algısında bir kırılma yaşıyor. Bu, özellikle genç izleyicilerde kişilik gelişimi ve rol modelleri belirleme açısından karmaşaya neden olabilir.

Toplumsal Yorgunluk

Toplumsal Yorgunluk: Sürekli benzer temaların (mafya dizileri, yalı entrikaları, pavyon hikâyeleri) işlenmesi, toplumu monotonluğa sürüklüyor. İnsanlar, hayattan kaçış için televizyona ya da dijital platformlara yönelirken, karşılarında tekrar tekrar aynı sahneleri buluyor.

Yaratıcılığın Bastırılması: Yeni ve özgün hikâyelerin yer bulamaması, sektörde cesur adımlar atılmasını engelliyor. İzleyiciler, alışılmışın dışındaki içerikleri talep etse de bu talepler karşılanmıyor.

Bilim ve Tarih Gibi Alternatif Konuların Eksikliği

Bir başka sorun, Türkiye'deki içeriklerin çoğunlukla yüzeysel ve ticari kaygılarla şekillenmesi. Neden Türkiye’de bilim insanlarını, tarihî başarıları veya toplumsal değerleri anlatan diziler yapılmıyor? 

Bunun yerine, mafya hesaplaşmaları, yalı entrikaları ve aşkın kaybolup entrikanın yerini aldığı hikâyeleri izleyicinin karşısına çıkıyor. Bu durum, toplumsal bilinç oluşturma ve ilham verme işlevinin göz ardı edilmesine neden oluyor.

Dijital Platformların Algoritmaları ve İzleyici Bağımlılığı

Dijital platformlar, kullanıcıları ekran başında tutmak için algoritmalardan yararlanıyor. Özellikle tartışmalı temaların ve uzun süreli yapımların bu kadar çok yer bulması, izleyicilerin bilinçli tercihler yapmasını engelleyebilir. 

Cinsellik ve Eşcinsellik

Sürekli olarak cinsel içerikli sahneler, eşcinselliğin körüklenmesi ya da sansasyonel olaylar barındıran diziler, izleyicinin dikkatini çekmek için kullanılıyor. Ancak bu yaklaşım, derinlikli ve anlamlı içeriklere olan ihtiyacı daha da belirginleştiriyor.

Sektörün Arka Planındaki Sorunlar

Sektörün mutfağında da ciddi sorunlar var. Senaristlerin birbirleriyle olan sıkı ilişkileri ve aynı fikirlerin sürekli dolaşıma sokulması, izleyicinin daha önce gördüğü temaların tekrar tekrar işlenmesine neden oluyor. Bu paslaşmalar, yeni ve yaratıcı bir vizyon geliştirilmesini engelliyor. Daha geniş bir yelpazede hikâye üretmek yerine, ticari olarak garantili olduğu düşünülen formüller üzerinden devam ediliyor.

Sosyal Medya ve Kısır Döngü

Sosyal medya, bu içeriklerin tüketimini ve eleştirisini hızlandırıyor. Ancak bu eleştiriler genellikle içeriklerin kalitesiyle değil, sansasyonel sahnelerle sınırlı kalıyor. Bu durum, uzun vadede yaratıcı yapımların önünü keserken, yüzeysel içeriklerin ön plana çıkmasına neden oluyor. Daha iyi hikâyeler ve farklı yüzler talep eden izleyicilerin sesi, sosyal medyada çoğunlukla kayboluyor.

Çözüm Ne Olabilir?

Sektördeki bu kısır döngüden çıkış için, 

Yeni Yeteneklere Fırsat Verilmeli: Hem oyuncular hem de senaristler açısından yeni isimlere şans tanınmalı.

Özgün Hikâyeler Üretilmeli: Bilim, tarih, kültür gibi konular daha çok işlenmeli.

Kısa ve Öz Yapımlar Desteklenmeli: Uzayan bölümler yerine, daha kompakt ve anlamlı hikâyeler tercih edilmeli.

Algoritmalar Sorumlu Kullanılmalı: İzleyici bağımlılığı yaratmak yerine, kaliteli içerikler ön plana çıkarılmalı.

Televizyon ve dijital platformlar, hem toplumun aynası hem de bir şekillendiricisidir. Bu nedenle, yaratıcı ve derinlikli içeriklere yönelmek, yalnızca izleyici memnuniyetini artırmakla kalmayacak, aynı zamanda toplumsal gelişime de katkı sağlayacaktır.

Kaynak:

https://tezkiredergisi.org/wp-content/uploads/2022/07/Aydin-AKTAY-Tu%CC%88rkiyede-Postmodern-ve-Unisex-Bir-Mafya-Dizisi-O%CC%88rneg%CC%86i-C%CC%A7ukur.pdf?form=MG0AV3

https://dergipark.org.tr/tr/pub/ded/issue/29177/312440#:~:text=Mafya%20dizileri%2C%20gerek%20i%C3%A7erdikleri%20a%C5%9F%C4%B1r%C4%B1%20%C5%9Fiddet%20g%C3%B6r%C3%BCnt%C3%BCleri%2C%20gerekse,hatta%20me%C5%9Frula%C5%9Ft%C4%B1rmaktad%C4%B1r.%20Bireylerin%20adalete%20kar%C5%9F%C4%B1%20g%C3%BCven%

https://jshsr.org/index.php/pub/article/view/2408?form=MG0AV3

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/385922?form=MG0AV3