POPÜLİZM, HAKİKAT VE BİLGİNİN NAİFLİĞİ TEORİSİ

NEVİN BİLGİN 

Popülizm, günümüz siyasi analizlerinin ve tartışmalarının en çok konuşulan kavramlarından biri haline gelmiştir. Farklı ülkelerde, birbirinden oldukça farklı hatta karşıt ideolojilere sahip birçok siyasi hareket, bu kavramla tanımlanmaktadır. Ancak popülizm, doğası gereği belirsiz ve muğlak bir terimdir. Öyle ki, bir yandan gerçek demokrasiyle diğer yandan faşist diktatörlükle ilişkilendirilebilecek kadar geniş bir kullanım alanına sahiptir.

Bilginin naifliği teorisi, bilgiye dayalı gelişmelerin hakikati yaygınlaştıracağı varsayımını taşır. Ancak popülizmin yükselişi, bu teorinin pratikte işlevsiz olduğunu göstermektedir. Hakikatin karmaşıklığı, üretim maliyeti ve çekici olmaması, popülizmin kurgusal anlatılarla güç kazanmasına olanak tanımaktadır. Hakikati teşvik eden mekanizmaların oluşturulması, hem demokratik toplumların sürdürülebilirliği hem de toplumsal barış için hayati öneme sahiptir.

Bilginin Naifliği Teorisi

21. yüzyılda teknolojik gelişmeler ve bilgiye erişimin artması, yanlış inançların ve kurgusal anlatıların azalacağı beklentisini beraberinde getirmiştir. Yual Harari’nin "naif bilgi teorisi" olarak adlandırdığı bu görüş, daha fazla bilginin daha fazla doğruluğa yol açacağı varsayımına dayanmaktadır. Ancak, günümüz bilgi ekosistemi bu beklentiyi doğrulamaktan uzaktır.

Bilginin naifliği teorisinin temelinde, doğru bilginin serbest bilgi piyasasında doğal olarak galip geleceği inancı yatar. Ancak hakikatin bu piyasa içerisinde üç temel engelle karşılaştığı görülmektedir:

Doğru Bilgi Üretmenin Maliyetli Olması: Bilimsel araştırma, uzmanlık ve kanıtlama süreçleri yüksek maliyet gerektirirken, kurgusal bilgiler hızlı ve düşük maliyetle üretilebilir.

Hakikatin Karmaşıklığı: Gerçeklerin anlaşılması, genellikle kurgusal anlatılardan daha zordur. Bu da karmaşık gerçeklerin yerine basit kurguların tercih edilmesine yol açar.

Hakikatin Çekici Olmaması: Hakikat, bireylerin inançlarını sorgulamalarını ve değişim göstermelerini gerektirir. Bu zorlu süreç, genellikle kolay ve cazip olan kurgulara kıyasla daha az tercih edilir.

Popülizm ve Bilginin Naifliği Teorisi

Popülizm, bilginin naifliği teorisinin öngördüğü "hakikatin galip geleceği" düşüncesine meydan okuyan bir olgudur. Popülist liderler, genellikle basit ve anlaşılır kurgusal anlatılarla geniş kitlelere hitap eder. Teknolojinin sağladığı bilgiye kolay erişim, yanlış bilgilerin de hızla yayılmasına olanak tanımaktadır. Bu durum, bilginin serbest piyasasında hakikatin değil, kurgusal bilgilerin kazançlı çıkmasına yol açmaktadır.

Hakikatin Teşvik Edilmesi

Hakikati teşvik eden mekanizmaların eksikliği, kurgusal bilgilerin popüler hale gelmesini kolaylaştırır. Liberal demokrasinin temelinde yatan bilgiye dayalı tartışma ve karar alma süreçleri, popülist yaklaşımların etkisiyle zayıflayabilir. Özellikle "herkesin kendi doğrusu vardır" anlayışı, hakikatin evrensel bir değer olarak kabul edilmesini zorlaştırmaktadır.

Popülizm ve Diktatörlük

Popülizm, çoğu zaman otoriter yönetimlere zemin hazırlayan bir dinamik oluşturur. Toplumun kurumlara olan güveninin azalması, düzenin sağlanması için korkunun kullanılmasını teşvik edebilir. Bu bağlamda popülizm, diktatörlüğü yükselten bir hale gelebilir. Popülist liderlerin toplumdaki farklı kesimleri dışlaması, kutuplaşmayı artırarak hakikatin değer kaybetmesine neden olur.

https://dergipark.org.tr/tr/pub/auhfd/issue/53794/721387?form=MG0AV3

https://dergipark.org.tr/tr/pub/flsf/issue/48610/617548?form=MG0AV3

Hariri, Yual, Nexus