ANKARA'DA DEPREM OLMAZ MI DEDİNİZ?
8 ŞİDDETİNDEKİ DEPREMDE ANKARA KALESİ NASIL YIKILDI O ZAMAN?
NEVİN BİLGİN
Günümüzde Ankara, Türkiye’nin depreme en az riskli bölgelerinden biri olarak bilinse de tarih, bu görüşün her zaman doğru olmadığını gösteriyor.
17 Ağustos 1668’de meydana gelen ve tarihsel kaynaklarda Kuzey Anadolu Fay Hattı Depremi olarak geçen büyük sarsıntı, başkent Ankara’yı da ciddi şekilde etkilemişti. Bu yıkıcı deprem, 7,8 ile 8,0 arasında tahmin edilen büyüklüğüyle, Anadolu'nun gördüğü en güçlü depremlerden biri olarak kabul ediliyor.
1668 Büyük Anadolu Depremi ve Ankara
1668 yılının Haziran ayında Ankara’da başlayan sarsıntılar, önce küçük çaplı depremler olarak hissedildi. Ancak 15 Ağustos’ta yaşanan iki büyük deprem, bölgedeki yapıların dayanıklılığını test eder nitelikteydi.
Son darbeyi ise 17 Ağustos’ta gelen büyük deprem vurdu. Bu deprem, yalnızca Kuzey Anadolu Fay Hattı boyunca değil, Tokat, Bolu, Erzincan, Amasya, Kastamonu, Bursa, Ankara ve Samsun gibi geniş bir bölgede yıkıma neden oldu. O dönem Osmanlı kayıtlarında İzmir ve hatta Ege Adaları'nda bile hissedildiği belirtilmiştir.
En Büyük Zararı Ankara Kalesi Gördü
Ankara’da en büyük zararı gören yapılar arasında Ankara Kalesi yer alıyordu. O dönemde kentin en önemli savunma yapılarından biri olan kale, depremle birlikte büyük ölçüde zarar gördü. Tarihi kayıtlara göre, kalenin surlarının büyük bir bölümü yıkıldı, bazı burçlar çöktü ve duvarlarda derin çatlaklar meydana geldi. İç kale ve dış kale bölümlerinin büyük kısmı ağır hasar alırken, kaleye bağlı bazı kuleler tamamen yıkıldı. En büyük yıkım, kalenin batı tarafında yaşandı; burada sur duvarlarının bir kısmı kayarak aşağıdaki yerleşim bölgelerinin üzerine düştü ve birçok ev zarar gördü. Depremin şiddetiyle kale duvarlarının taşları yerinden oynadı, bazı bölümler tamamen çökerken, ayakta kalan kısımlar da ağır çatlaklarla doldu.
Depremden sonra kale büyük oranda kullanılamaz hale geldi. Osmanlı belgelerinde, 1668 depremi sonrasında kalenin restore edilmesi gerektiğine dair kayıtlar bulunmakta olup, özellikle iç kale kısmının yeniden inşa edilmesi için uzun yıllar çalışmalar yürütüldüğü belirtilmektedir. Ancak, o dönemdeki teknolojik yetersizlikler ve mali sıkıntılar nedeniyle, kalenin eski ihtişamına kavuşması mümkün olmamıştır. Depremin ardından tam olarak onarılamayan bazı burçlar ve duvarlar, ilerleyen yüzyıllarda çeşitli onarımlar görse de kalenin özgün yapısında önemli değişiklikler yaşanmıştır.
Kuzey Anadolu Fay Hattı ve Depremin Mekanizması
Kuzey Anadolu, Anadolu Levhası ile Avrasya Levhası arasında bulunan aktif bir fay hattıdır. Arap Levhası’nın kuzeye doğru hareketi, Anadolu Levhası’nı batıya doğru zorlamakta ve bu hareket, Kuzey Anadolu Fay Hattı boyunca büyük depremlerle sonuçlanmaktadır. 1668 depremi, bu fay hattının batıya doğru enerji aktarımının en büyük örneklerinden biridir. Yaklaşık 600 kilometrelik bir fay kırılmasıyla, geniş bir alanda büyük yıkımlar yaratmıştır.
Ankara’da Deprem Riski Yeniden Değerlendirilmeli mi?
Tarihsel verilere bakıldığında, Ankara’da büyük depremlerin yaşandığı ve yıkıcı etkiler bıraktığı görülmektedir. Modern dönem haritalarında Ankara düşük riskli bölgeler arasında gösterilse de, yerel fayların varlığı ve geçmişte yaşanan büyük depremler, kentin depreme karşı tamamen güvenli olmadığını kanıtlamaktadır.
Ankara’da yapı güvenliği konusunda geçmiş depremlerden ders çıkarılmalı, özellikle eski tarihi yapılar ve kamu binaları depreme dayanıklı hale getirilmelidir. Bugün birçok kişi Ankara’nın deprem riski taşımadığını düşünse de, 1668’de yaşanan büyük yıkım, bu görüşü sorgulamamıza neden olmaktadır.
“Ankara’da deprem olmaz” düşüncesi, geçmişte olduğu gibi gelecekte de yanılgıya neden olabilir. Ankara Kalesi’nin bile büyük bir depremle yıkıldığı düşünüldüğünde, bu kentin deprem gerçeğiyle yüzleşmesi ve gerekli önlemleri alması hayati önem taşımaktadır.
Kaynakça:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Ankara_Kalesi?form=MG0AV3
https://ozhanozturk.com/2019/11/27/17-agustos-1688-anadolu-depremi/?form=MG0AV3
https://www.haberankara.com/ankara-kesfet/ankarayi-yikan-1668-buyuk-depremi-tarihi-kayitlarda-ortaya-cikti-280311?form=MG0AV3
https://tr.wikipedia.org/wiki/1668_Kuzey_Anadolu_depremi?form=MG0AV3
https://www.yurtgazetesi.com.tr/guncel/ankarada-buyuk-deprem-en-son-ne-zaman-oldu-h261472.html?form=MG0AV3
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder