FRANSA'DA BİR KOMÜNİST DENEME: PARİS KOMÜNÜ
FRANSA'DAKİ 72 GÜNLÜK İŞÇİ HÜKÜMETİ
KOMÜN HAREKETİ ANARŞİST Mİ, MİLLİYETÇİ MİYDİ?
NEVİN BİLGİN
Paris Komünü, 18 Mart - 28 Mayıs 1871 tarihleri arasında Paris'te kurulmuş ve kısa sürede bastırılmış bir işçi hükümetiydi.
Fransa'nın ulusal hükümetine karşı yerel bir yönetim olarak ortaya çıkan Komün, işçi sınıfının iktidarı ele geçirme girişimi olarak dünya tarihine geçti.
Paris Komünü’nün ortaya çıkış nedenleri, 19. yüzyılın siyasi, ekonomik ve toplumsal koşullarıyla yakından ilişkilidir.
Fransa-Prusya Savaşı ve Yenilgi: 1870-71 Fransa-Prusya Savaşı'nda Fransa ağır bir yenilgiye uğradı ve Paris kuşatma altına alındı. Fransız hükümeti Versailles’a çekilirken Paris halkı büyük bir yoksulluk ve açlıkla karşı karşıya kaldı.
Sosyalist ve İşçi Hareketlerinin Güçlenmesi: 19. yüzyıl boyunca sanayi devriminin etkisiyle işçi sınıfı büyük bir ekonomik sömürü altındaydı. 1864'te kurulan Uluslararası İşçi Birliği (Birinci Enternasyonal) ve sosyalist düşünceler işçiler arasında yayılmaya başlamıştı.
Monarşi Karşıtlığı ve Cumhuriyetçi Düşünceler: Fransız halkı, özellikle de Paris halkı, monarşik yönetimlere karşı tepkiliydi. 1848 Devrimi’nden sonra II. Cumhuriyet kurulmuş ancak III. Napolyon’un darbesiyle imparatorluk tekrar gelmişti. 1871’de Cumhuriyet yanlıları ve sosyalistler yeni bir yönetim biçimi arayışına girdi.
Versailles Hükümetine Karşı Tepki: Prusya ile yapılan barış anlaşması ve Versailles’ta kurulan Thiers hükümeti, Paris halkı tarafından ihanet olarak görüldü. Halk, hükümetin işçileri ve alt sınıfları korumadığını düşünerek kendi yönetimlerini kurmak istediler.
Paris Komünü’nün Altyapısı
Komün, işçi sınıfının özyönetimine göre örgütlenmişti ve sosyalist fikirlerden etkilenmişti.
Katılımcı Demokrasi: Halkın doğrudan yönetime katıldığı bir sistem oluşturuldu. Belediye konseyi halk tarafından seçildi ve üyeleri halkın isteğiyle geri çağrılabiliyordu.
Ekonomik Politikalar: Fabrikaların işçiler tarafından yönetilmesi, borçların ertelenmesi ve ücretlerin artırılması gibi kararlar alındı.
Sosyal Reformlar: Eğitimde laikleşme, kadın haklarının genişletilmesi ve kilisenin devlet işlerinden ayrılması gibi reformlar gerçekleştirildi.
Milis Güçleri: Paris halkı, Versailles hükümetine karşı kendi silahlı güçlerini kurdu. Ancak bu güçler Prusya’nın desteğini alan Versailles ordusuna karşı dayanamadı.
HALKA SUCUK DAĞITTI
Napolyon Bonapart (3) döneminde, Paris'te yaşanan ekonomik kriz sırasında halkın desteğini kazanmak amacıyla halka yiyecek yardımları yapıldı. Bu yardımlar arasında sucuk gibi gıdalar da bulunuyordu. O dönemde Paris'te yaklaşık 500 bin işçi bulunuyordu ve bu işçi sınıfı, ekonomik zorluklardan en çok etkilenen kesimdi. Bu tür popülist politikalar, halkın dikkatini ekonomik sorunlardan uzaklaştırmak ve sosyal huzursuzluğu yatıştırmak amacıyla gerçekleştirildi.
Milliyetçi bir hareket miydi?
1871'de kurulan Paris Komünü ise milliyetçi bir hareket değildi. Komün, enternasyonal dayanışmayı ve işbirliğini ön planda tutarak işçi sınıfının evrensel haklarını savundu. Örneğin, Komün hükümetinde bir Alman işçi çalışma bakanı olarak görev aldı ve savunma düzenleri Polonyalı devrimcilere emanet edildi. Bu durum, Komün’ün milliyetçilikten ziyade enternasyonalizmi benimsediğini açıkça gösteriyordu. Komün, ulusal burjuvazilere karşı işçi sınıfının uluslararası dayanışmasını temsil eden bir hareket olarak tarih sahnesinde yer aldı.
KOMÜN ANARŞİST MİYDİ?
Paris Komünü’nün ideolojik çerçevesi, burjuva devrimcilerinden çok anarşizm ve sosyalizm arasındaki etkileşimle şekillenmiştir. 19. yüzyılda komünist hareket ile anarşizm, birlikte gelişen ve zaman zaman çatışan iki akım olarak öne çıkmıştır. Marx ve Engels’in ilk büyük teorik çalışmaları arasında yer alan Alman İdeolojisi, anarşizmin eleştirisini de içermektedir. Bu tartışma, Marx’ın Felsefenin Sefaleti gibi eserlerinde de devam etmiştir.
Komün günlerinde anarşizm denildiğinde, anarşizm kuramcıları Pierre-Joseph Proudhon’un fikirleri ve Mikhail Bakunin’in etkisi öne çıkar.
Proudhon’un bireyci anarşizmi, mülkiyet karşıtlığı ve federalizm anlayışı, Komün’ün bazı uygulamalarında etkili olmuştur.
Bakunin ise 1870 yılında Lyon’da gerçekleşen ayaklanmanın önderlerinden biri olarak, devrimci anarşizmin pratikteki yansımasını göstermiştir.
Engels, Komün hareketinin anarşist bir karakter taşıyıp taşımadığına dair bir mektubunda, bu dönemin anarşizm ile sosyalizm arasındaki sınırların bulanıklaştığı bir süreç olduğunu ifade etmiştir. Ancak Paris Komünü, anarşist bir hareketten ziyade, işçi sınıfının kendi iktidarını kurma çabası olarak değerlendirilmelidir. Anarşizm, Komün’ün bazı yönlerini etkilemiş olsa da, hareketin genel ideolojik çerçevesi sosyalist bir temele dayanmıştır.
Karl Marx’ın Paris Komünü Hakkındaki Görüşleri
Karl Marx, Paris Komünü'nü işçi sınıfının ilk başarılı devrim girişimi olarak görmüş ve "Fransa'da İç Savaş" adlı eserinde Komünü detaylıca değerlendirmiştir:
Devletin Yeni Bir Yapıya Dönüştürülmesi: Marx’a göre, Komün, burjuva devletini yıkarak yerine işçilerin doğrudan yönettiği bir yapı koyma yolunda ilk deneyimdi.
Proletarya Diktatörlüğünün Örneği: Marx, Komün’ü proletarya diktatörlüğünün bir öncülü olarak değerlendirdi ve burjuva devletinin yerine halkın doğrudan yönetime katıldığı bir sistemin kurulmasını destekledi.
Başarısızlığın Nedenleri: Marx’a göre Komün'ün başarısız olmasının en büyük nedenlerinden biri, yeterince radikal olmaması ve Fransız halkının tamamına yayılmamasıydı. Ayrıca, merkezi bir ordu kurulmaması, karşı devrimci güçlere karşı zayıf kalmasına yol açtı.
Kaynakça
Karl Marx, Fransa'da İç Savaş. Erişim: https://archive.org/details/karlmarxfransadaicsavasyordam
https://gercekgazetesi1.net/teori-tarih/paris-komunu-150-yasinda
https://www.ayrim.org/ceviri/paris-komununun-ruhu-hala-yasiyor/
https://www.sortiraparis.com/tr/pariste-ne-ziyaret-yapmali/tarih-tedavisi/articles/231460-paris-komunu-paris-ayaklanmasinin-tarihine-bir-bakis
https://www.youtube.com/watch?v=QmAdBHxC53k (Paris Komüni Belgesel ve drama)
https://tr.wikipedia.org/wiki/Paris_Kom%C3%BCn%C3%BC_%C3%BCyeleri
https://gelenek.org/komun-sadece-tarih-mi/
https://www.youtube.com/watch?v=_5ReG_KtXfM
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder