ENVER PAŞA’NIN YETİMLERİ:
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI'NDA OSMANLININ YETİM ÇOCUKLARI ALMANYA'YA GÖNDERİLDİ
Nevin BİLGİN
Birinci Dünya Savaşı’nın gölgesinde, Osmanlı toprakları yalnızca asker kaybetmedi; geride kalan binlerce çocuk da babasız, evsiz ve korumasız kaldı. Yalnızca İstanbul’daki Darüleytamlar (yetimhaneler) 10 bini aşkın çocuğa ev sahipliği yapıyor, her gün gelen yeni çocuklarla kapasitesi zorlanıyordu. Devletin yoksullukla boğuştuğu bu dönemde, yetimlerin bakımı ciddi bir maddi yük hâline gelmişti. Ancak Harbiye Nazırı Enver Paşa’nın aklında çarpıcı bir çözüm vardı: Bu çocukları Almanya’ya göndermek.
Savaş Ortaklığından Eğitim Göçüne
Osmanlı-Alman ittifakı, savaşın cephelerinde olduğu kadar sosyal politikalarında da etkili oldu. Enver Paşa’nın önerisiyle, 12-18 yaşları arasındaki 5 ila 10 bin yetim çocuğun Almanya’ya gönderilerek burada eğitilmesi planlandı. Amaç, bu çocukların madencilik, tarım ve el sanatları gibi alanlarda eğitim alarak hem topluma kazandırılması hem de yük olmaktan çıkarılmasıydı.
Bu fikre en sıcak yaklaşan kurumlardan biri Deutsch-Türkische Vereinigung (DTV) yani Alman-Türk Derneği oldu. Fakat Alman Dışişleri Bakanlığı daha temkinliydi. Projenin uygulanabilirliğini test etmek için başlangıçta sadece birkaç yüz çocuğun gönderilmesine onay verildi.
İlk Göç: 314 Çocuk Almanya Yolunda
1917 yılına gelindiğinde, İstanbul’daki Darüleytam’dan 14-16 yaşları arasındaki 314 çocuk, gönüllülük esasıyla seçildi. Almanya Ticaret ve Sanayi Odası, bu çocukların hangi şehirde, hangi iş yerinde çalışacağını organize etti. Çocuklar ağırlıklı olarak sanayi bölgelerine yerleştirildi ve burada çıraklık eğitimi aldılar. Hedef, bu çocukların hem üretime katılması hem de ileride Osmanlı’ya mesleki bilgiyle dönmesiydi.
Zoraki Uyum: Kader mi, Politik Hesap mı?
Bu çocuklar için Almanya, ne vatanlarıydı ne de bildikleri bir coğrafyaydı. Dilini, iklimini, kültürünü bilmedikleri bu yeni dünyada birçok çocuk din değiştirdi, bazıları Almanca isimler aldı, bazıları Alman ailelerin yanında yaşamaya başladı. Kimisi meslek sahibi oldu, kimisi ise kimliğini kaybederek Almanlaştı. Osmanlı’nın eğitimli bireyler yaratma planı zamanla, kültürel asimilasyonla iç içe geçti.
Tarihin Sessiz Tanıkları
Bugün bu çocukların büyük çoğunluğunun akıbeti belirsiz. Kimi dönmedi, kimi kayıtlarda yok. Ancak bilinen şu ki, bu olay, modern Türk-Alman ilişkilerinin erken dönemindeki ilk kitlesel "göç" hareketiydi. Ve bu hareket, yalnızca bir eğitim projesi değil; savaş, yoksulluk ve ideolojiyle şekillenmiş bir zorunlu göç hikâyesiydi.
Kaynakça:
https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/menderes-ozel/osmanli-yetimlerin-aci-vatani-almanya-6282839
https://www.academia.edu/7775186/Mavi_Kep_ve_Pelerin_Cihan_Harbi_Y%C4%B1llar%C4%B1nda_Almanya_da_Osmanl%C4%B1_Yetimleri
https://birartibir.org/cocuklar-insandir-o-kadar-basit-o-kadar-devrimci/
https://irkilata.net/berline-gonderilen-osmanli-yetimleri/
https://eksiseyler.com/pek-bilinmeyen-bir-tarihi-gercek-osmanlinin-almanyaya-gonderdigi-yetim-isciler
https://www.bbc.com/turkce/vert-cul-42895475
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder