KOMÜNİZME KARŞI İLK KALE ZONGULDAK

KOMÜNİZMLE SAVAŞ DERNEKLERİNİN DOĞUŞU

KOMÜNİZMLE SAVAŞ NEDEN ZONGULDAKTA BAŞLADI

" KÖMÜR HAVZASI KOMÜNİZMLE SAVAŞ DERNEĞİ"

fotoğraf: uludağ sözlük

NEVİN BİLGİN 

1947 yılında Marshall Planı açıklandığında Türkiye, Batı dünyasına daha sıkı bağlanmak için hızla harekete geçti. Soğuk Savaş’ın gölgesinde şekillenen bu dönemde, Amerika Birleşik Devletleri'nin Türkiye’ye dair istihbarat raporları, özellikle stratejik ve emek yoğun bölgeler üzerinde yoğunlaşmıştı. Zonguldak bu anlamda kritik bir noktadaydı. Yer altı zenginliği kadar yer altındaki emek gücüyle de dikkat çeken bu kara şehir, Batı'nın gözünde komünist fikirlerin filizlenme ihtimali olan "riskli alanlardan" biri olarak işaretlendi. Bu nedenle Türkiye’de kurulan ilk Komünizmle Mücadele Derneği de tesadüf olmayacak şekilde tam burada, Zonguldak’ta kuruldu.

Komünizmle Mücadele Derneği daha sonra yurt çapında  1950 yılında, Türkiye'de sol merkezli görüşlere, sol hareketlere ve komünist düşüncelere karşı kurulmuş bir dernek oldu. 

Derneğin kurucuları arasında sanatça Tarkan'ın dedesinin kardeşi Fethi Tevetoğlu, İlhan Egemen Darendelioğlu, Nur Cemaatinin kurucusu Bekir Berk vardır. Dernek ilk olarak İzmir, İstanbul ve Erzurum'da kurulmuştur. Recai Kutan, terör örgütü kurucusu Fethullah Gülen, Cemal Gürsel, Adnan Menderes, Celal Bayar, Süleyman Demirel ve Turgut Özal derneğin bilinen üyelerinden bazıları oldu. 

Zonguldak'ın Komünizmle Mücadelesi ve Dernek Kuruluşu

Marshall Planı'ndan Türkiye'nin faydalanabilmesi için Amerika Birleşik Devletleri'nin ve Batı'nın talepleri doğrultusunda, Komünizm'e karşı sağlam bir duruş sergilenmesi gerekiyordu. 1948 yılında, Zonguldak’ta kurulan "Zonguldak Kömür Havzası Komünizmle Savaş Derneği," bu savaşın ilk adımlarından birini attı. Derneğin kurulmasına öncülük eden isimlerden biri, zamanla “Kambur Köprü” olarak bilinen Soğuksu Köprüsü’nü inşa eden iş insanı ve müteahhit Bahattin Dökerel’di. Bu dernek, bölgedeki kömür havzasındaki işçileri, özellikle E.K.İ (Ereğli Kömür İşletmeleri) çalışanlarını da bu ideolojik mücadeleye dahil etmek istiyordu. Bunun için, E.K.İ Müessese Müdürü İhsan Soyak, derneğin başkanı olarak atanmıştı.

Başlangıçta, dernek hedeflerine ulaşmada başarılı olmasa da, ilerleyen dönemde E.K.İ işçileri için de bir mücadele alanı yaratmaya çalıştı. Ancak, dernekten beklenen aktif katılım ve dinamik mücadele, Zonguldak’taki işçi sınıfından beklenen ilgiyi görmedi. İhsan Soyak’ın dernek başkanlığından istifa etmesi ve derneğin isminin “Zonguldak Komünizm ile Mücadele Derneği” olarak değiştirilmesi, derneğin daha da pasifleşmesine yol açtı. İşçi sınıfının bu tür ideolojik çabalarla ilgisi sınırlıydı, çünkü madenciler daha çok işçi hakları ve yaşam koşullarına odaklanıyorlardı. Bu nedenle, Zonguldak’taki bu ilk komünizmle savaş hareketi, büyük bir kitlesel karşılık bulamadan sönüp gitti.

Zonguldak’ın Stratejik Rolü

Zonguldak’ın bu dönemdeki stratejik önemi, yalnızca kömür havzası olmasıyla değil, aynı zamanda ülkenin ekonomik ve sosyal yapısındaki rolüyle de bağlantılıydı. Türkiye’nin ağır sanayisinin ilk temelleri burada atılmaya başlanmıştı ve burada yaşayan işçiler, ideolojik tartışmalardan çok yaşam koşullarıyla daha çok ilgileniyorlardı. Ancak, yerel yönetimlerin ve devletin ideolojik baskıları, bu tür derneklerin kurulumuna zemin hazırlamıştı. Bu yüzden, Zonguldak’ta kurulan bu dernek, sadece bir ideolojik çatışmanın yansımasıydı ve bölgenin daha geniş toplumsal yapısına etki edemedi.

Zonguldak’ta kurulan "Komünizmle Mücadele Derneği," 1948 yılında, Türkiye'nin Marshall Planı’na katılım sürecinin bir parçası olarak, batılı ideolojilerin Türkiye'ye entegre edilmesinin bir parçasıydı. Ancak, dernek, işçilerin gündelik yaşamlarındaki sorunlarla örtüşmediği için beklenen etkinliği gösteremedi. Bu olay, ideolojik mücadelenin, insanların günlük yaşamındaki öncelikler ve taleplerle nasıl bir çelişki içinde olabileceğini gösteren önemli bir örnektir.

Fatih Yaşlı'nın Antikomünist Şebeke, Örgütler, Kişiler, Yayınlar adlı kitabında da komünizmle savaş derneklerinin Zonguldak'ta kurulmasına ilişkin bilgiler yer alırken, ikinci Komünizmle Mücadele Derneği'nin Zonguldak'ta kurulan "Kömür Havzası Komünizmle Savaş Derneği"nin Zonguldak Komünizmle Mücadele Derneği olduğu bilgisine yer verilmektedir. Zonguldak'ın önemi ise işçi kenti olması yanında SSCB'ye yakınlığı ve komünizm tehlikesinin sızma tehlikesi nedeniyle seçildiği ifade ediliyor. 

Kaynakça: 

Çolak, Muhittin. Herşey Milliyetçi Türkiye İçin

Yaşlı, Fatih. Antikomünist Şebeke. Örgütler, Kişiler, Yayınlar

https://www.ozgurhalkinsesi.com.tr/komunizm-ile-mucadele-ilk-zonguldak-tan-basladi/18379/

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1017996

https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/445079/yokAcikBilim_464521.pdf?sequence=-1&isAllowed=y

https://tr.wikipedia.org/wiki/Kom%C3%BCnizmle_M%C3%BCcadele_Derne%C4%9Fi

Meşe, Ertuğrul, Komünizmle Mücadele Dernekleri