CUMHURİYET'İN KURULUŞUNDA İLK AYRILIKLAR
MECLİS'TE İKİNCİ GRUP: KURULUŞUN GÖLGESİNDE YÜKSELEN İTİRAZ
NEVİN BİLGİN
Cumhuriyet tarihinin başlangıcı yalnızca askeri bir zaferin ardından gelen siyasal bir dönüşüm değil, aynı zamanda farklı fikirlerin çatıştığı, bir devletin ideolojik temelinin inşa edildiği sancılı bir süreçtir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 23 Nisan 1920’de açılmasıyla birlikte başlayan bu süreçte, meclis çatısı altında farklı eğilimler kendini göstermeye başlamış, özellikle 1922 yılından itibaren İkinci Grup adı verilen bir muhalefet hareketi dikkat çekmiştir.
BİRİNCİ MECLİS’TE FİKİR FARKLILIKLARI
Mustafa Kemal Paşa önderliğindeki Birinci Grup, Milli Mücadele’nin liderliğini üstlenmiş ve mecliste çoğunluğu temsil etmekteydi. Ancak savaş sona erdiğinde, yeni devletin nasıl şekilleneceği sorusu meclis içindeki çatlakları da su yüzüne çıkardı. Bu dönemde ortaya çıkan İkinci Grup, özellikle Mustafa Kemal’e verilen olağanüstü yetkilerin süreklilik kazanmasından endişe duyuyordu. Başkomutanlık Yasası’nın süresiz hale getirilmesi, bu grubun tepkisini çeken başlıca konulardan biri olmuştur.
İkinci Grup mensupları, yasama ve yürütme erklerinin tamamen Mustafa Kemal’in iradesine bağlanmasının meclis egemenliğini zayıflatacağını savunuyordu. Onlara göre, savaş döneminde alınan olağanüstü kararlar savaş bittikten sonra da devam ettirilmemeliydi. Bu nedenle, meclis hükümeti sisteminin korunmasını, kolektif karar alma süreçlerinin işlerliğini savundular.
KİMLERDİ?
İkinci Grup’un içinde dönemin tanınmış simalarından Rauf Orbay, Ali Şükrü Bey, Hüseyin Avni (Ulaş) gibi isimler bulunuyordu. Rauf Orbay, Lozan Antlaşması’ndaki bazı maddelere yönelik çekinceleriyle öne çıkarken; Ali Şükrü Bey, özellikle Mustafa Kemal’in liderliğine karşı en açık muhalefeti yürütenlerden biri olarak sivrildi.
Ne var ki Ali Şükrü Bey'in 27 Mart 1923'te ölümü, bu muhalefet grubunun kaderini derinden etkiledi. İkinci Grup’un meclis içindeki etkisi zayıfladı ve kamuoyundaki desteği azaldı.
LİSTE DIŞI KALDILAR
İkinci Grup, 1923 seçimlerinde liste dışı bırakılarak meclis dışına itildi. Ardından, Cumhuriyet’in ilanı ve Halifeliğin kaldırılması gibi temel devrimlerin önü açıldı. Ancak bu muhalefet hareketi, Türkiye siyaset tarihinde çok partili yaşama geçişin ilk kıvılcımları olarak değerlendirilebilir. Modernleşme sürecinde galip tarafı Mustafa Kemal’in öncülüğündeki reformist çizgi olmuştur.
İkinci Grup’un bazı itirazları zamanın ruhuna aykırı gibi görünse de, o günkü mecliste farklı seslerin bulunması, Cumhuriyet’in sadece bir kişi veya grubun değil, birçok düşüncenin çarpışarak şekillendiği bir yapı olduğunu göstermekte.
Kaynakça:
Yurttaş Özcan, F. (2016). Birinci Büyük Millet Meclisi'nde Muhalefet: İkinci Grup. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi.
Akbal, İ., & Aslan, T. (2016). Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Trabzon Mebusu Ali Şükrü Bey Muhalefeti. Erdem Dergisi.
TDV İslâm Ansiklopedisi. Ali Şükrü Bey Maddesi.
Atatürk Ansiklopedisi. (T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu).
Ali Şükrü Bey Maddesi
Vikipedi. İkinci Grup (TBMM) maddesi – Genel bilgi için uygun bir özet.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder