ATATÜRK DÖNEMİNDE MİLLETVEKİLLERİNİN MAAŞI EKONOMİK KRİZ NEDENİYLE DÜŞÜRÜLDÜ

VATANDAŞ DA MİLLETVEKİLLERİ DE YÜKÜ ÜSTLENDİ

1931'DE YAPILAN DÜZENLEMEYLE MİLLETVEKİLİ MAAŞI 6 BİN LİRADAN 4500 LİRAYA DÜŞÜRÜLDÜ

NEVİN BİLGİN 

Genç Türkiye Cumhuriyeti, 1929 yılında patlak veren ve Kara Perşembe olarak da adlandırılan dünya ekonomik krizinden ciddi şekilde etkilendi. Savaş yorgunu, sanayileşmemiş ve borçlu bir ekonomiye sahip olan Türkiye, bu kriz karşısında önemli tasarruf tedbirleri almak zorunda kaldı. Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları, krizin üstesinden gelmek için planlı bir şekilde harekete geçtiler.

ÖNCELİKLE VEKİL MAAŞLARI DÜŞÜRÜLDÜ

İlk önce, milletvekilleri maaşlarında indirime gidildi. 5 Mart 1931 tarihinde kabul edilen 1757 sayılı kanunla, milletvekili maaşları yüzde 30 oranında azaltıldı.  Böylece tasarruf tedbirleri en üst düzeyden başladı. Prof.Dr. Fahri Bakırcı'nın Meclis Üyelerinin Aylık ve Diğer Ödenekleri adlı makalesinde ilgili düzenlemeye ilişkin hükümler yer aldı. Buna göre,  1931 yılında yapılan düzenlemeyle maaşların 6 bin liradan 4500 liraya düşürüldüğü belirtilmektedir. Bu, Büyük Millet Meclisi Azasının tahsisat ve harcırahları hakkındaki 1613 sayılı kanunun 1. maddesini muaddil kanunla (5 Mart 1931, 1757 sayılı kanun) gerçekleştirilmiştir.

Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti

Ekonomik krizle mücadele kapsamında, 18 Aralık 1929’da Atatürk’ün himayesinde “Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti” kuruldu. Bu cemiyetin amaçları arasında halkı tutumlu yaşamaya alıştırmak, yerli malların üretimini ve tüketimini artırmak, fiyatları ucuzlatmak, yabancı sergilere katılmak gibi hedefler yer alıyordu.

Cemiyet, her yıl “Vatandaş Yerli Malı Kullan”, “Vatandaş Para Biriktir” sloganlarıyla okullarda “tasarruf haftaları” ve “yerli malı haftaları” düzenledi. Ankara’da “Yerli Malı Sergisi” açıldı ve Atatürk bu sergiyi her yıl gezdi. Ayrıca cemiyet, çok sayıda katalog, dergi ve kitap yayımladı.

İş Bankası Kumbarası

Tasarruf bilincini yaygınlaştırmak için İş Bankası da kumbarayı kullandı. İlk İş Bankası Kumbarası 1928’de piyasaya sürüldü ve 1933’te sayısı 50 bini geçti. Banka, kumbaralı hesap sahiplerine ikramiyeler vererek tasarrufu teşvik etti.