Çalış, Tüket, Tüken

Modern Bireyin Kısır Döngüsü

NEVİN BİLGİN 

Modern toplum, bireylere sunduğu imkânlar ve hayatı kolaylaştıran teknolojik gelişmelerle çekici bir düzen kurarken, aynı zamanda yeni bağımlılıkları da beslemektedir. Sosyal medya kullanımından aşırı tüketime, çalışma takıntısından madde bağımlılıklarına kadar uzanan geniş bir yelpazede, modern yaşam bireyleri sürekli bir uyarılma ve uyuşma döngüsüne sürüklemektedir. Peki, bu bağımlılıklar nasıl ortaya çıkıyor ve modern dünya bunu nasıl körüklüyor?

Bağımlılığın Toplumsal ve Kültürel Kökenleri

Bağımlılıklar genellikle bireysel zaaflar ya da biyolojik yatkınlıklarla açıklansa da, toplumsal ve kültürel baskıların rolü büyüktür. Kapitalist sistemin üretkenlik ve performans odaklı yapısı, insanlara sürekli olarak daha fazlasını başarma ve daha fazlasına sahip olma baskısı uygular. Bu baskı, bireyleri strese sürükleyerek kaçış yolları aramalarına neden olur. Kaçış yöntemleri ise genellikle sosyal medya, dizi-maratona bağlılık, aşırı yemek tüketimi veya alkol ve uyuşturucu maddelere yönelme şeklinde görülür.

Kanadalı doktor Gabor Maté’ye göre bağımlılık, bir maddenin ya da davranışın doğrudan kendisiyle değil, bireyin içinde hissettiği boşlukla ilgili. Ona göre, “Bağımlılık bir hastalık değil, acıya verilen bir yanıttır”. Modern insanın bağımlılıklara yönelmesinin altında, erken çocukluk döneminde şekillenen travmalar, toplumsal beklentiler ve duygusal ihmal yatıyor.

Psikiyatrist Carl Jung ise bu soruna daha derin bir psikolojik perspektiften yaklaşıyor. Ona göre, bireyin gölge yönleri bastırıldığında, kişi kendine yabancılaşıyor ve bilinçdışı bir huzursuzluk yaşıyor. Günümüzde, bireyler başarı, tüketim ve sürekli meşguliyet yoluyla kendi iç dünyalarından kaçmakta, bu da onları sürekli dışsal uyarıcılara bağımlı hale getirmekte. 

Modern Dünya ve Tüketim Bağımlılığı

Modern yaşam, bireylere sürekli olarak bir şeylere sahip olma ve tüketme zorunluluğu hissettirirken, yeni teknolojik aletler, marka giysiler, organik beslenme trendleri ve estetik operasyonlar gibi unsurlar, bireyleri kendi benliklerinden uzaklaştırıyor. Bu tüketim odaklı yaşam tarzı, "sürekli tatmin peşinde koşmanın modern bir illüzyon olduğu" olarak tanımlanıyor. 

Bağımlılığın bir diğer boyutu da, kişinin duygusal dünyasıyla yüzleşmek yerine haz verici alışkanlıklara sığınması. 

Gabor Maté, bağımlılığın temelinde duygusal boşluk olduğunu vurgulayarak, “Bağımlılıkları bırakmak için bağımlı olduğunuz şeyi değil, bağımlılığı neden yaşadığınızı anlamanız gerekir” görüşünü savunuyor. 

Bağımlılıkların Psikolojik Etkileri

Modern yaşamın sunduğu sonsuz uyaranlar, bireylerin düşünme ve sorgulama yetisini zayıflatırken, tüketim ve performans baskısı nedeniyle insanlar kendilerini yetersiz hissetmekte, başarı tanımı sadece maddi kazanç ve görünür başarılarla ölçülmekte,  bireylerin psikolojik dayanıklılığı zayıflarken, çeşitli bağımlılıklara sığınmaları kaçınılmaz hale gelmektedir.

Carl Jung, bireyin kendinden kopuşunu şu şekilde açıklıyor:

 “Modern insan, ruhsal olarak köklerinden kopmuştur ve bu kopukluk onun boşluk ve anlamsızlık hissetmesine neden olur” 

Jung’a göre, bireyin kendi iç dünyasına yönelmemesi ve toplumsal dayatmalara körü körüne uyum sağlaması, onu zamanla yalnızlaştırırken,  derin bir tatminsizlik hissine sürüklüyor. 

Modern dünya, bireylere sınırsız bir özgürlük ve seçenek sunduğu yanılgısı yaratırken, aslında yeni bağımlılıkların temellerini atmakta. 

Sosyal medya, tüketim kültürü ve performans baskısı bireyleri farkında olmadan bir uyuşma alanına sürüklemekte.

Gabor Maté ve Carl Jung’un perspektiflerinden bakıldığında, bağımlılığın yalnızca bir maddeye veya alışkanlığa bağlı olmadığı, bireyin kendisiyle ve çevresiyle olan ilişkisini anlamlandırma biçimiyle doğrudan ilgili olduğu görülmekte.

Gerçek bir farkındalık geliştirebilmek için bireylerin modern yaşamın sunduğu bu tuzakları sorgulaması ve bilinçli bir farkındalık geliştirmesi gerekmekte.

Kaynakça: 

https://dergipark.org.tr/tr/pub/tarr/issue/62824/933479?form=MG0AV3

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/570665

https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1753869?form=MG0AV3

https://dergipark.org.tr/tr/pub/tarr/issue/62824/933479?form=MG0AV3

Maté, G. (2010). In the Realm of Hungry Ghosts: Close Encounters with Addiction. Knopf Canada.

Şener, M. (2020). Tüketim Toplumu ve Psikolojik Etkileri. İstanbul: Alfa Yayınları.

Jung, C.G. (1933). Modern Man in Search of a Soul. Routledge.