ÜLKÜCÜ İŞARETİ YAPAN İSA MI? 

İSA'NIN EL İŞARETİNİN ANLAMI

NEVİN BİLGİN 

Hz. İsa'nın bazen sağ elini iki parmağı yukarıda olacak şekilde, bazen iki eliyle yaptığı farz edilen tasvir, bazı ziyaretçilerin gözünde günümüz Türkiye’sindeki siyasi bir sembole, yani ülkücülerin bozkurt işaretine benzetiliyor.

Oysa bu el hareketi, Hristiyan ikonografisinde yüzyıllardır kullanılan bir kutsama işareti ve çok daha derin anlamlar taşıyor. Bu benzerlik, kültürel sembollerin zaman içinde nasıl farklı anlamlar kazanabileceğini ya da zihinlerde nasıl yeni çağrışımlar yaratabileceğini düşündürmekte.  

Konya Sille’de, taş sokakların gölgesinde zamana direnen bir yapı Aya Elenia Kilisesi. 4. yüzyılda Bizans İmparatoru Konstantin’in annesi Helena tarafından inşa ettirilen bu kilise, hem mimarisi hem de içindeki fresklerle Anadolu’nun Hristiyanlık tarihine sessizce tanıklık ediyor. İşte bu kilisenin iç duvarlarında yer alan fresklerde dikkat çeken bir sahne var: İsa, sağ ve sol elini iki parmak yukarıda olacak şekilde kaldırmış. 

Ziyaretçilerden bazıları bu sahnedeki el hareketini Türkiye’de ülkücülerle özdeşleştirilen bozkurt işaretine benzetmekte. Ancak bu benzerlik, kültürler arasında zaman zaman oluşan görsel çağrışımlardan birisi sadece. 

Hristiyan ikonografisinde bu tür el hareketlerinin çok daha eski ve farklı anlamları var. Bu örnekte görülen poz, İsa’nın “Pantokrator” yani “Kâinatın Hâkimi” olarak tasvir edildiği sahnelerden birisi.

Pantokrator İsa ikonalarında, İsa sağ eliyle bir kutsama işareti yapar. Bu işarette parmakların konumu oldukça anlamlıdır: Eğer üç parmak yukarıdaysa, bu Baba, Oğul ve Kutsal Ruh’u simgeleyen Teslis inancına işaret eder. Bazı sahnelerde ise baş, işaret ve yüzük parmakları hafifçe kıvrılmıştır; bu da İsa’nın hem tanrısal hem insani yönlerini bir arada temsil eder.

Bu semboller, yüzlerce yıl öncesinin dini anlatım diliyle şekillenmiş sanatsal öğelerdir. Günümüzde bu tür tasvirlere farklı anlamlar yüklenmesi, içinde bulunduğumuz çağın imgelerle kurduğu ilişkiyi de gösterir. Ancak her görsel detayın tarihsel ve kültürel bağlamı içinde anlaşılması, geçmişi daha doğru okuyabilmek açısından önemlidir.

Kaynakça. 

https://tr.wikipedia.org/wiki/Pantokrator_%C4%B0sa