BAĞIMLILIKLARI SANAT GİBİ SUNAN FİLM

"KAHVE VE SİGARA" 

NEVİN BİLGİN 

Günümüz gençliği kahveyle uyanıyor, sigarayla sakinleşiyor. Sokaklarda, kafelerde, okul bahçelerinde aynı ritüel tekrar ediyor: bir elde kahve bardağı, diğerinde sigara. Jim Jarmusch’un Coffee and Cigarettes filmi de tam bu alışkanlıkları merkeze alıyor. Ama sadece içmekle kalmıyor; düşündürüyor, sorgulatıyor. Filmde birbirinden bağımsız sahneler ardı ardına geliyor; her biri farklı karakterler, farklı diyaloglar, ama hepsinin ortak noktası: kahve, sigara ve suskunluk. Peki bu film gerçekten bir sanat eseri mi, yoksa alışkanlıklarımızı “havalı” gösteren bir reklam mı? Filmde neden hep aynı markalar var? Ve daha önemlisi: Biz neden fark etmiyoruz?

Filmde her sahnede kahve ve sigara bulunur. Bu iki ürün, yalnızca fiziksel alışkanlıklar değil; alışkanlık, bekleyiş, iletişimsizlik, sinirlilik, bağımlılık ve insan doğasının kırılganlığı gibi birçok sembolik anlam taşır.

Kahve, uyarıcı bir madde olarak zihinsel uyanıklığı temsil eder.

Sigara ise hem alışkanlık hem de bir tür içsel huzursuzluğun dışa vurumudur.

Bu ikilinin her sahnede olması, karakterlerin içsel boşluklarını ya da iletişim kurma çabalarının zayıflığını örtmekte kullanılır. İletişim kuramayan ya da kurarken zorlanan bireylerin ellerine tutuşturulan nesnelerdir kahve ve sigara.

Sigaraların Markaları 

Evet. Filmde yer alan sigaralar genellikle tanınabilir markalardır, çoğu sahnede Marlboro, Camel gibi Amerikan sigara markaları görülür. Kahve ise çoğunlukla sade, marka belirtmeden sunulur ama mekanlar Amerikan tarzı diner kafelerdir. Bu durum bilinçli bir tercihtir. Film, özellikle sigara markalarını göz önüne çıkararak izleyicinin bunlara dikkat etmesini sağlar.

Bu noktada, filmde ürün yerleştirme olup olmadığı sorusu akla geliyor. 

Pazarlama Unsuru Mu? 

Jarmusch’un bağımsız bir yönetmen olması ve genel olarak ticarileşmeye karşı duruşu, bu filmin doğrudan bir reklam filmi olmadığına işaret eder. Ancak:

Sigara ve kahvenin bu kadar sık, neredeyse kutsanır gibi gösterilmesi,

Markaların örtük ya da açık biçimde gösterilmesi,

filmin bilinçsizce de olsa sigara ve kahve tüketimini romantize ettiği eleştirilerine neden olmuştur.

Özellikle genç izleyiciler için "sigara = cool" algısı yaratabileceği tartışılmıştır. 2000’li yılların başında hâlâ birçok filmde sigara olağan bir nesne olarak yer alırken, bu filmde sigaranın neredeyse bir karakter gibi yer bulması, eleştirel tepkilere neden olmuştur.

"Coffee and Cigarettes", Smokescreen Inc. ve United Artists tarafından yapımcılığı üstlenilen bir proje ç Filmin yönetmeni Jim Jarmusch, bağımsız sinemanın önemli isimlerinden biridir. Dolayısıyla bu film, doğrudan bir "stüdyo baskısıyla üretilmiş" reklam filmi değilç 

Eleştirel mi, Yoksa Özendiren mi?

Bu filmde sigara ve kahve romantize edilir ama bu bilinçli bir eleştiri biçimi de olabilir.

·Bazı sahnelerde karakterler bu alışkanlıklardan şikâyet eder.

·Sağlık sorunları dile getirilir (örneğin Iggy Pop ve Tom Waits’in sahnesi).

·Ancak genel atmosferde bu ürünler samimi sohbetin bir aracı gibi gösterilir.

Bu da filmin kimi çevrelerce "özendirici" bulunmasına neden olmuştur.

Özellikle Avrupa’daki bazı gösterimlerinde film:

“Bağımlılıkların sanatsal suretini yaratıyor ama bir yandan da onları meşrulaştırıyor.”

şeklinde eleştirilmiştir.