BERGEN-BELSEN NAZİ KAMPINDA ÖLDÜRÜLEN TÜRK YAHUDİLERİ

 Kaynak: https://encyclopedia.ushmm.org/content/tr/photo/forced-labor-in-the-ravensbrueck

Nevin BİLGİN 

İkinci Dünya Savaşı, sadece Avrupa'nın etnik ve dini yapısını değil, aynı zamanda Türk Yahudi toplumu üzerinde de derin etkiler bırakmıştır. Nazi Almanyası'nın savaş ve soykırım politikaları, yalnızca yerli Yahudi nüfusunu değil, aynı zamanda göçmen Yahudi topluluklarını da hedef almıştır. Bu topluluklar arasında, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinde ve Cumhuriyet dönemi başlangıcında Türkiye'den Avrupa'ya göç etmiş olan Türk Yahudileri de bulunmaktaydı. 

Türk Yahudilerinin Avrupa’ya Göçü

Türk Yahudilerinin Avrupa'ya göçü, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerine ve özellikle 1492’deki İspanya Yahudi sürgününe kadar uzanır. İspanya'dan Osmanlı'ya göç eden Yahudiler, Ladino adı verilen dili konuşarak, Osmanlı İmparatorluğu’na ve özellikle İstanbul, Selanik gibi şehirlere yerleşmişlerdi. Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu, Yahudi topluluklarına hoşgörüyle yaklaşmış, onlara hem dini hem de ticari özgürlükler sağlamıştır. Bu koşullar altında, Osmanlı topraklarında Yahudi nüfusu zamanla artmıştır.

Ancak 19. yüzyılın sonlarına doğru, Batı Avrupa'da sanayileşmenin hızlanması ve ekonomik fırsatların artmasıyla birlikte, birçok

Türk Yahudisi Avrupa'ya göç etmeye başlamıştır. Özellikle Fransa, Almanya ve Hollanda gibi ülkeler, bu topluluklar için yeni yerleşim alanları haline gelmiştir. Göç ettikleri yerlerde, hem iş dünyasında hem de kültürel yaşamda önemli izler bırakmışlardır. Bununla birlikte, 20. yüzyılın ortalarına gelindiğinde, Türk Yahudileri, Nazi rejiminin dehşetiyle karşı karşıya kalacaklardır.

Bergen-Belsen Toplama Kampı ve Türk Yahudilerinin Kayıpları

Bergen-Belsen, Nazi Almanyası tarafından kurulan ve en korkunç toplama kamplarından biri olarak bilinen bir yerdir. Kamp, 1940'ta kuruldu ve savaş boyunca birçok farklı etnik ve dini gruptan binlerce insanın ölümüne sahne oldu. Ancak Bergen-Belsen, sadece fiziksel öldürmenin değil, aynı zamanda psikolojik ve kültürel yok etmenin de simgesi olmuştur. Kampta, Almanya'nın işgal ettiği bölgelerden getirilen Yahudiler, zorla çalıştırılmış, acımasız koşullarda yaşamaya zorlanmış ve çoğu zaman gıda ve ilaçsız bırakılmıştır.

Bergen-Belsen'de ölen Türk Yahudilerinin sayısı kesin olarak bilinmemekle birlikte, bu kayıplar, Türk Yahudi toplumu için büyük bir trajedi oluşturmuştur. Kamp, Türk Yahudilerinin Avrupa’daki diğer Yahudi topluluklarıyla birlikte yaşadıkları zulmün bir parçasıydı. 

1944-1945 yıllarında tespit edilebilen sekiz Türk vatandaşı Bergen-Belsen kampında hayatını kaybetmiştir. Bunlar arasında beşi Musevi, ikisi Müslüman, biri ise Ortodoks  kökenliydi. Bu kişilerin ölümüne, Nazi rejiminin "Aryan üstünlüğü" ideolojisi doğrultusunda, sistematik bir şekilde karar verilmiştir.

Corry Guttstadt’ın Eserinden Alıntılar

Corry Guttstadt, "The History of Turkish Jews" adlı eserinde, Türk Yahudilerinin Avrupa’ya göçünü ve Nazi dönemi soykırımında maruz kaldıkları zulmü ayrıntılı bir şekilde ele almıştır. Guttstadt’a göre, Türk Yahudileri, Avrupa'ya göç ettiklerinde, diğer Yahudi grupları gibi, Nazi rejimi tarafından hedef alınmışlardır. Ancak bu topluluk, özellikle Almanya’da, çoğunlukla Osmanlı İmparatorluğu'nun kökeninden gelen bir aidiyet duygusuyla daha az ayrımcılığa uğramıştır. Ancak savaşın sonlarına doğru, Almanya’daki tüm Yahudiler gibi Türk Yahudileri de yoğun bir şekilde Nazi rejiminin zulmüne maruz kalmışlardır.

Guttstadt, özellikle Bergen-Belsen kampındaki Türk Yahudilerinin durumuna dair önemli veriler sunar. Kampın yaşam koşulları, ölüm oranlarını artıran temel unsurlardan biri olmuştur. Nazi rejimi, birçok kez Türk Yahudilerini ve diğer etnik kökenlerden gelen Yahudileri, özellikle "doğrudan" ölüm kamplarına göndermek yerine, daha az dikkat çeken kamplarda tutmuş, ölüm oranlarını gizlemeye çalışmıştır. Bununla birlikte, Bergen-Belsen kampında yaşanan yoğun ölüm oranları ve insanlık dışı koşullar, Türk Yahudilerinin de trajik bir şekilde hayatını kaybetmelerine neden olmuştur.

Bir Kaybın Anısına: Bergen-Belsen’deki Anıtın Açılışı

Bergen-Belsen’de ölen Türk Yahudilerinin anısına, Türkiye tarafından yapılan bronz anıt levha, bu kayıpların hatırlanması adına önemli bir sembol olmuştur. Anıt, özellikle 1944-1945 yıllarında hayatını kaybeden sekiz Türk vatandaşı için yapılmış olup, Türkiye'nin Berlin Büyükelçiliği  tarafından açılmıştır. Açılış, sadece Türk Yahudilerinin anısına değil, aynı zamanda Nazi rejiminin zulmüne uğrayan tüm insanlara dair bir hatırlatma olmuştur.

Anıtın açılış töreni, uluslararası bir dayanışma mesajı taşımaktadır. Etkinlikte, Türk Musevi Cemaati temsilcisi Daniel Altaras, Protestan ve Katolik kiliselerinin temsilcileri, Türk sivil toplum örgütlerinin liderleri ve Aşağı Saksonya Sosyal İşler Bakanı Aygül Özkan gibi isimler yer almıştır. 

Kaynakça: 

Guttstadt, Corry, Türkiye Yahudiler ve Holokost

https://encyclopedia.ushmm.org/content/tr/article/women-during-the-holocaust

https://en.wikipedia.org/wiki/Bergen-Belsen_concentration_camp