TÜRKİYE, YAHUDİLER VE HOLOKOST: CORRY GUTSTADT’IN KİTABI

Nevin BİLGİN 

20.yüzyılın en büyük insanlık suçlarından biri olan Holokost, yalnızca failleri ve kurbanları değil, aynı zamanda seyirci kalanları da tarihin terazisinde tartmıştır. Türkiye, II. Dünya Savaşı sırasında resmî olarak tarafsız bir ülke olmasına rağmen, Avrupa’da yaşanan soykırımla çeşitli düzeylerde temas hâlindeydi. Corry Gutstadt’ın “Türkiye Yahudileri ve Holokost” adlı çalışması, bu temasın sınırlarını, biçimlerini ve ahlaki sonuçlarını sorgulayan derinlemesine bir incelemekte.

Alman-Türk ilişkileri, antisemitizm, vatandaşlık politikaları ve Türkiye’nin savaş sırasındaki diplomatik tercihleri, kitabın odaklandığı temel alanlar.

Gutstadt, kitabında iki temel sorunun peşine düşer: Türkiye, Avrupa’daki Yahudilere yönelik soykırımı ne ölçüde biliyordu ve buna karşı nasıl bir tutum aldı? Bu sorulara yanıt ararken, dönemin diplomatik belgelerine, arşiv kaynaklarına, kişisel mektuplara, Nazi Almanyası’nın propaganda faaliyetlerine ve Türkiye basınındaki yansımalara başvuruyor.

Özellikle Almanya’daki Dışişleri Bakanlığı ve Türkiye Cumhuriyeti arşivlerindan belgeler de yer alıyor. 

Holokost Karşısında Türkiye’nin Tutumu

Türkiye, savaş boyunca resmî olarak tarafsız kalmakla birlikte, Almanya ile ekonomik ve diplomatik ilişkilerini sürdürmüştür. Gutstadt’a göre Türkiye’nin Holokost karşısındaki tavrı da bu “denge siyaseti”nin bir parçasıdır. Kitap, Türkiye’nin Nazi Almanyası’ndaki Yahudi karşıtı politikaları net şekilde bildiğini, hatta bazı durumlarda Türkiye vatandaşı Yahudilerin bile bu soykırıma kurban gittiğini ortaya koymakta. 

Vatandaşlık Politikası ve Dışlayıcı Uygulamalar

Kitapta dikkat çeken bir diğer nokta da, Türkiye’nin vatandaşlık politikalarının Yahudi toplumu üzerindeki etkisidir. Nazi Almanyası’nda yaşayan bazı Türkiye Yahudilerinin durumları, onların “korumasız” bırakılması da yeralmakta.

Bu süreçte antisemitizmin hem bürokratik hem de toplumsal düzeyde nasıl işlediğini, basın ve siyasi söylemler üzerinden analiz eder.

Kurtarıcı Mı?

Gutstadt,  Türkiye'nin binlerce Yahudiyi kurtardığı görüşünü de sorgulamaktadır. Kitap, bu tür anlatılar konusundaki arşiv belgelerine yer vermektedir. Bu konuya eleştirel olarak yaklaşmaktadır. 

Gutstadt’ın çalışması, Türkiye’nin II. Dünya Savaşı’ndaki “pasif iyilik” imajını sorgulaması açısından önemlidir. Ancak bazı eleştirmenler, yazarın Türkiye’ye karşı fazla sert ve tek yönlü bir yaklaşım içinde olduğunu da savunmaktadır. Örneğin, savaş koşulları, sınırlı bilgi akışı ve siyasi denge politikaları, Türkiye’nin eylemsizliğini tamamen ahlaki bir kusur olarak yorumlamayı zorlaştırabilir. 

Türkiye Yahudileri ve Holokost, yalnızca tarihçilerin değil, etik, siyaset bilimi ve insan hakları alanında çalışanlar için de bir kaynak niteliğinde. da dikkatle okuması gereken bir eser. 

Gutttstadt, Corry, Türkiye, Yahudiler ve Holokost